(Van onze correspondent Hanneke Keultjes)
NEW YORK (GPD) – Onder de 400 eikenbomen die het bijna afgeronde 9/11 monument in New York rijk is, liggen kinderkopjes (het stenen soort). Eén zo’n kassei is voor het enige Nederlandse slachtoffer: Ingeborg Lariby. Haar ex-man Andrew droeg de steen aan haar op. Ik heb ’m nog niet gezien, maar de 9/11 Memorial App voor de mobiele telefoon leerde me dat dit erop staat: ‘je gaf me zeven jaar van je liefde, maar je hebt de wereld je leven gegeven’. Mooi.
Drie aanslagen, dus drie monumenten. Maar na tien jaar is er pas eentje echt af, die bij het Pentagon. En zonder ‘memorial’ kun je niet herdenken. Dat weet iedere Amerikaan. Gelukkig blinkt de VS uit in de bouw van monumenten, en zullen de andere twee op 11 september ook (bijna) af zijn.
In de aanloop naar de tienjarige herdenking bezocht ik de drie plekken die zondag weer in de spotlights staan omdat terroristen het nodig vonden er een vliegtuig in te boren.
In Shanksville legde Park Ranger Jeff Reinbold uit waarom gele kiepwagens voor de bouw van het monument voor vlucht 93 nog af en aan rijden. Het had iets te maken met het onteigenen van land, zei hij. Ook was er rond dit weiland in de middle of niks geen infrastructuur voor de duizenden belangstellenden. Dat moest allemaal worden aangelegd.
Het officiële monument op Ground Zero moet een oase van rust worden tussen de weer opgebouwde wolkenkrabbers. Wat ooit de funderingen van de tweelingtorens waren, zijn nu vijvers. Langs de muren van de vierkante vijvers vallen liters water de diepte in. Eromheen staan de namen alle slachtoffers (voor het gemak ook die van de eerste aanslag op het WTC in 1993) netjes gerangschikt op vluchtnummer en locatie. Zelfs de hulpverleners hebben hun eigen plekje.
Het kost 525 miljoen dollar (370 miljoen euro) – grotendeels opgehoest door de financiële reuzen van Manhattan – maar dan heb je ook een plek om de 2977 doden te herdenken.
Maar in Shanksville komen ze tien jaar later nog tien miljoen dollar tekort. Ver van de bewoonde wereld staan op een grijze muur de veertig namen van de mensen die er de dood vonden. Ranger Reinbold tuurt naar de plek waar de Tower of Voices, die de stemmen van deze ‘helden’ met windorgels geluid moet geven, moet verrijzen. Het is de vraag of die ooit gebouwd gaat worden.