(Van onze correspondent Hanneke Keultjes)
NEW YORK (GPD) – Vincent van Gogh pleegde op 27 juli 1890 geen zelfmoord. Hij werd per ongeluk of bewust neergeschoten door tieners in het Franse plaatsje Auvers. De verwonding werd de 37-jarige schilder dertig uur later fataal. Die conclusie trekt de biografie ‘Van Gogh: The Life’ die dinsdag uitkomt.
Het Amerikaanse actualiteitenprogramma CBS 60 Minutes kreeg zondagavond (lokale tijd) een exclusief voorproefje en stelde al dagen dat de uitzending de kunstgeschiedenis zou herschrijven. Steven Naifeh en Gregory White Smith deden tien jaar onderzoek naar Van Gogh. Het Van Gogh Museum in Amsterdam liet de biografen, geassisteerd door een klein leger aan vertalers, correspondentie tussen Van Gogh en zijn familie bestuderen.
Volgens het verhaal dat al 120 jaar wordt verkondigd als de waarheid, ging Van Gogh op 27 juli 1890 naar de korenvelden bij Auvers om te schilderen. Hij leende een pistool van lokale herbergeigenaar Gustave Ravoux om kraaien af te schieten. Getormenteerd door zijn geestesziekte en de kraaien, schoot hij zichzelf uiteindelijk in zijn borst. ‘Korenveld met kraaien’ zou zijn laatste werk zijn geweest.
Maar Naifeh en Smith schieten gaten in die lezing. Volgens hen werd dat werk al rond 10 juli geschilderd. Ze bestudeerden het politierapport en stellen dat de wond – niet in zijn borst, maar in zijn buik – niet overeenkomt met zelfmoord. De afstand tussen lichaam en pistool zou te groot zijn geweest om zelf toegebracht te zijn. Daarnaast is het volgens de schrijvers onwaarschijnlijk dat Ravoux hem een pistool gaf, aangezien iedereen wist dat Van Gogh in een inrichting heeft gezeten. Bovendien hield Van Gogh van vogels. Ook zetten Van Goghs biografen vraagtekens bij de lange route die de zwaargewonde Van Gogh heeft moeten afleggen om terug te komen in de herberg waar hij een kamer huurde.
Naifeh en Smith komen met een alternatieve lezing, die volgens hen beter overeenkomt met de feiten. Van Gogh zou in Auvers gepest zijn door twee tieners. Zij deden zout in zijn koffie in plaats van suiker en lieten hun vriendinnen met de Nederlandse schilder flirten om hem van zijn stuk te brengen. Het pistool van de herbergeigenaar zou op die 27 juli zijn uitgeleend aan één van de jongens, René Secretan. Die zou dat hebben toegegeven in een interview kort voor zijn dood in 1956, maar stelde dat Van Gogh het van hem had afgepakt. Naifeh en Smith menen echter dat Secretan en zijn vriend Van Gogh óf per ongeluk óf bewust hebben neergeschoten bij een schuur in Auvers. De route die Van Gogh daarna zou afgelegd om terug bij de herberg te komen, is aanmerkelijk korter dan de route van het korenveld naar de herberg.
Toen de politie aan Van Gogh vroeg of hij een poging tot zelfmoord had gedaan, zei Van Gogh volgens de biografen: ,,Ik geloof het wel.” Om daar aan toe te voegen: ,,Beschuldig niemand anders.” Naifeh en Smith zien daarin bewijs dat hij de werkelijke daders de hand boven het hoofd probeerde te houden. Ook concluderen zij uit de brieven die Van Gogh naar zijn familie stuurde, dat hij zelfmoord weliswaar overwoog, maar altijd afdeed als zondig en immoreel.
Harde bewijzen voor hun theorie bieden de schrijvers niet. Wel zouden er in 1890 geruchten de ronde hebben gedaan in Auvers dat Van Gogh was neergeschoten. Of de conclusie van Van Gogh: The Life ook gedeeld wordt door andere experts en het Van Gogh Museum is niet duidelijk. Zij werden door CBS niet om een reactie gevraagd.
60 Minutes ruimde zondagavond 40 minuten van de uur lange uitzending in voor het verhaal over Van Gogh, die grotendeels werd gevuld met de laatste periode in het leven van Van Gogh, kwistig gelardeerd met beelden van Auvers en Van Goghs beroemde schilderijen.