(Van onze correspondent Hanneke Keultjes)
NEWTOWN (GPD) – Het gezicht van Shari Burton is getekend door verdriet als ze zaterdag de top van een dennenboom op een druk kruispunt in Newtown naar zich toe haalt en er met een plechtig gebaar een kerstengel op zet. Voor Burton symboliseert de engel de twintig scholieren van 6 en 7 jaar en zes van haar collega’s die vrijdag op de Sandy Hook-basisschool werden doodgeschoten.
Burton is onderwijsassistent in groep 4 en zag vrijdagochtend hoe de 20-jarige Adam Lanza zich een weg door de school schoot. Haar ogen gaan schuil achter een zonnebril, maar haar stem breekt als ze de gebeurtenissen beschrijft. Ze zoekt steun bij haar geüniformeerde zoon Mikey en dochter Kelly, die allebei bij de brandweer van Sandy Hook werken en na het drama werden opgeroepen; vrezend voor het leven van hun moeder. Samen met haar collega leidde Burton zestien kinderen uit de klas naar een veilig hoekje van het lokaal, liet ze elkaars handen vasthouden en belde het alarmnummer 911. ,,Dat vind ik nog het ergste: dat de kinderen hebben gehoord dat ik het aan de telefoon over een mogelijke schietpartij had. Dat had ik ze willen besparen.”
Afgelopen weekeinde kregen de doden namen en gezichten. Kogels uit een semiautomatisch geweer raakten ieder slachtoffer meerdere keren, eerst van afstand, daarna van dichtbij. De lijkschouwer telde bij sommigen zelfs elf kogelgaten.
De schietpartij op een zonnige vrijdagochtend heeft het mooie plaatsje in de streek New England voor altijd veranderd. Vorige week vierde het hele stadje nog feest toen de lichtjes in de kerstboom werden ontstoken. De leraren van de Sandy Hook Elementary School zouden deze week genieten van een kerstborrel in de Stone River Grill, op een paar honderd meter van de basisschool. Nu halen veel inwoners hun kerstversieringen weg. Newtown is niet meer in een feeststemming.
Het is ondanks de 27.000 mensen die Newtown ‘thuis’ noemen een hele hechte gemeenschap, zo beschrijven inwoners. En dus leeft iedereen mee. ‘Knuffel vandaag een leraar’, heeft restauranteigenaar Gary Siri op een spandoek gespoten. Bij kledingwinkel Sabrina Style gaan glitterjurken in de etalage schuil achter een plakkaat met ‘liefde zal ons er doorheen helpen.’ ‘We houden van Sandy Hook Elementary’, staat te lezen op een laken dat over een viaduct in Newtown is gespannen.
Ook Margaret Keays, moeder van vijf kinderen, voelde de behoefte om haar ‘gebroken hart’ met de wereld te delen. Voor haar erf, schuin tegenover de brandweerkazerne waar ouders vrijdag werden opgevangen, hangt een Amerikaanse vlag geflankeerd door twee spaanplaat borden. Met witte verf heeft ze er ‘God zegen de gezinnen’ op gespoten. ,,Als kleuter zat ik in hetzelfde klaslokaal waar nu twintig kinderen werden doodgeschoten.” Tranen wellen op in haar toch al roodomrande ogen. ,,Ik heb vanavond het voorrecht mijn kinderen in te stoppen. Zoveel ouders hebben hun kinderen niet meer teruggekregen.”
Haar zoon Wesley heeft dezelfde leeftijd als de gedode kleuters – hij gaat ‘gelukkig’ naar een andere school. Zoals duizenden ouders moet ze haar kinderen uitleggen wat er is gebeurd. ,,Ze vragen waarom hij het gedaan heeft. Dan zeg ik maar: er is ook kwaad in deze wereld. Hoe kun je het verklaren als je het zelf niet eens kunt bevatten?”
Newtown is een rustige, veilige stad in de heuvels van de Amerikaanse staat Connecticut. Maar als er wat ergs gebeurt, is het ook meteen heel erg. Inwoners herinneren zich een moord gepleegd met een machete en in de winter van 1986 werd een vrouw door haar echtgenoot vermoord. Haar lichaam werd nooit gevonden; hij stopte het bevroren lijk in een houthakselaar.
Maar dit drama is van een heel andere orde, weet ook psycholoog Jeannie Pasacreta uit Newtown. Haar zoon Nicholas zat bij schutter Adam in de eindexamenklas. ,,Nicholas kwam vrijdagavond thuis van de universiteit voor zijn kerstvakantie. Hij vertelde dat Adam altijd introvert was, vaak geen antwoord gaf als hem iets werd gevraagd en veel zwart droeg of legerkleding.” De verwerking van de op één na dodelijkste schietpartij op een Amerikaanse school zal moeilijk worden, zegt Pasacreta. Hopelijk vindt die hechte gemeenschap, waaraan president Barack Obama gisteravond een bezoek bracht, steun bij elkaar. ,,Iedereen kent iedereen.”
De dag na de schietpartij geven veel inwoners al gehoor aan de oproep die op veel borden Newtown opduikt: omhels je dierbaren. In de Sandy Hook Diner, dichtbij de school, geven veel vaste klanten een knuffel aan de serveersters. Na sluitingstijd zit het personeel bij elkaar, eten hun lunch en spreken over het drama. ,,Stel je toch eens voor: die ouders hebben vast de kerstcadeaus al ingepakt. Hun kinderen zullen ze nooit openmaken.”

(Van onze correspondent Hanneke Keultjes)
FAR ROCKAWAY (GPD) – Soms, zucht Annette Boyatt, zijn de verhalen zó schrijnend. ,,Dan wil je de mensen gewoon mee naar huis nemen.” Maar Boyatt, rampenbestrijdingscoördinator van de Amerikaanse overheidsdienst FEMA, weet dat het niet kan. Ze doet het werk al 32 jaar en dacht dat ze alles al had gezien. Totdat ze van de Amerikaanse westkust werd ingevlogen naar Far Rockaway. ,,Dit is de erger dan Katrina”, zegt Boyatt, verwijzend naar de orkaan die in 2005 de Golfkust van de VS verwoestte.
De Rockaways, het schiereiland in het zuiden van het New Yorkse stadsdeel Queens, werd op 29 oktober getroffen door orkaan Sandy, inclusief mini-tsunami. De hele begane grond van Janness Bascoms woning werd erdoor overspoeld. ,,Alles is kapot: de wasmachine, de keuken, de kleren en de schoenen van mij en mijn kinderen. We waren pas twee maanden geleden in het appartement getrokken en het waren allemaal spiksplinternieuwe spullen. Ik heb alle bonnetjes nog.”
Zoals zovelen op de Rockaways heeft Bascom nog geen stroom. Het water verwoestte de bedrading. Haar huis is koud, de temperatuur ligt ’s nachts bij het vriespunt. Terwijl president Barack Obama donderdag een bezoek bracht aan het zwaar getroffen Staten Island, zit Bascom op een plastic kuipstoeltje in het Disaster Recovery Center te wachten. ,,Obama zou hier ook moeten komen kijken in plaats van er alleen maar met de helikopter overheen te vliegen.” Ze hoopt dat de mensen haar in het centrum haar kunnen helpen met geld om voedsel te kopen. Haar baan is ze kwijt. ,,Ik werkte als uitzendkracht in een ziekenhuis, maar daar werden de geëvacueerde patiënten uit een ander ziekenhuis naar toe gebracht, inclusief personeel.”
In het centrum werken hulpdiensten en non-profitorganisaties samen om Sandy-slachtoffers op één plek te helpen. Hier kunnen zij overheidssteun aanvragen, leningen krijgen, woningreparaties regelen en voedselhulp ontvangen. Soms worden ze doorverwezen naar opvangplekken of krijgen ze een bon voor een hotel. Ze kunnen er faxen en bellen. Vrijwilligers van het Rode Kruis leveren dekens of flanellen pyjama’s.
Juist het Rode Kruis, dat de afgelopen weken meer dan 120 miljoen dollar ophaalde voor de wederopbouw na Sandy, krijgt kritiek. Op internet verschijnen verhalen van vrijwilligers dat zij tot hun verbijstering zaklampen en dekens moesten uitdelen in een appartementencomplex waar het licht brandde en de verwarming aan was. De organisatie lijkt overvallen door de omvang van de ramp en weet niet goed in te schatten wat er nodig is om mensen te helpen.
Maar anderen zijn juist dankbaar voor de inzet van het Rode Kruis. Robert McBride haalt voor hem en zijn vrouw een warme maaltijd bij een Rode Kruisbusje aan het strand van Far Rockaway. De afgelopen weken waren zwaar, zegt hij. Net voor Sandy toesloeg lag hij in een ziekenhuis. Tijdens Sandy zat hij weer in zijn seniorenwoning, uitkijkend over de steeds dichterbij komende zee. Het infuus zat nog in zijn arm. Daarna: geen stroom, water, verwarming of eten.
,,Maar langzaam wordt het leven weer normaal”, zegt McBride. ,,Ik merk zelf ook dat ik weer op krachten kom, ook dankzij het eten van het Rode Kruis. Ik maak altijd geld over naar goede doelen, ook naar het Rode Kruis. Had alleen nooit verwacht hun hulp zelf ook nog eens nodig te hebben.”

(Van onze correspondent Hanneke Keultjes)
NEW YORK (GPD) – Barrett DiPaolo loopt behoedzaam de trap richting de kelder van zijn appartementencomplex in Lower Manhattan af, de lichtbundel van de zaklamp wijst hem de weg. Maar na een paar treden moet hij het opgeven. Het water komt hem tegemoet.
DiPaolo woont in evacuatiezone A en had eigenlijk niet mogen blijven. Maar hij bleef toch. Vanuit zijn raam op de tiende verdieping zag hij hoe het water langzaam de straten in New York overnam. ,,Het waren ineens snel stromende beekjes.” Hij spoedde zich direct naar de kelder, die als opslagruimte geldt voor de bewoners van 26 Beaver Street. ,,Er was niks meer aan te redden, het ging zo snel.”
De zuidpunt van Manhattan, waar Nederlanders in de zeventiende eeuw Nieuw Amsterdam stichtten, is hard getroffen door superstorm Sandy. Het water dat de straten in de nacht van maandag op dinsdag in rivieren veranderde, is dinsdag weg. Maar tunnels voor metro’s en auto’s zijn nog altijd ondergelopen. In een ondergrondse parkeergarage dobberen auto’s in een bad van water, benzine en olie. De indringende geur van olie is overal, meegenomen door het water uit oliegestookte boilers in kelders zoals die van DiPaolo. Op wegen en stoepen ligt een glibberige laag in regenboogkleuren.
Het laagstgelegen deel van de stad is nagenoeg verlaten. Voor ingangen van kantorencomplexen liggen meters zandzakken opgestapeld. Vanuit hoogwerkers worden gevelde bomen gekapt. Monteurs van elektriciteitsbedrijf ConEd werken aan het herstel van de stroomvoorziening. Politieagenten houden nieuwsgierigen weg van volgelopen tunnels.
Niet iedereen heeft pech. Mark O’Reilly is de manager van een gebouw pal naast Battery Park. Gestoken in een gele regenjas van stevig rubber pakt hij zijn bestelde noodgenerator ongebruikt weer in. ,,Wij hebben geluk: samen met twee andere gebouwen zitten we net op een ander deel van het stroomnet en hebben we nog altijd elektriciteit.”
Op het hoogtepunt van de stormvloed stond er een meter water in de lobby van het verlaten pand, alle bewoners moesten verplicht evacueren. O’Reilly was de hele nacht met acht van zijn personeelsleden in touw om het water weg te pompen. ,,Bang ben ik vannacht niet geweest, ik had het te druk om daar over na te denken.”
In een appartement aan Maiden Street stond Kabita Dasgupta wel doodsangsten uit. ,,Ik kwam zondagavond terug van een zakenreis naar Zwitserland en hoorde thuis pas over Sandy. Toen was er al geen tijd meer om me voor te bereiden.” Dus wachtte ze af, zonder eten, zonder stroom en zonder water. ,,Het is ook stom van me: bij Irene (de orkaan die in augustus 2011 over de stad raasde, hk) had ik alles in huis. Toen gebeurde er niks. Ik dacht dat het nu ook wel los zou lopen. Maar toen zag ik al het water, en werd ik vreselijk bang.”
Dasgupta heeft net een kamer geboekt in het Marriott Hotel, in een deel van de stad dat wél elektriciteit en stromend water heeft. Wanhopig probeert ze een taxi te krijgen, maar die zijn dun gezaaid. ,,Metro’s en bussen rijden voorlopig nog niet.” Ze klemt haar tas vastberaden onder haar arm: dan gaat ze maar lopen.

KADER:
President Barack Obama heeft dinsdag een noodverordening getekend waarmee hij de staten New York en New Jersey tot rampgebied benoemt. Het is een formaliteit, maar een belangrijke formaliteit: door de ondertekening hoeft het staatsbestuur niet alleen op te draaien voor de kosten die zij tijdens en vooruitlopend op orkaan Sandy hebben gemaakt, maar kan ook federaal geld gebruikt worden bij de opruim- en opbouwwerkzaamheden. Het geld gaat niet alleen naar lokale overheidsinstanties, er kan ook een beroep op worden gedaan door burgers of kleine zelfstandigen. Zij kunnen bijvoorbeeld een tegemoetkoming aanvragen voor tijdelijke woonruimte of voor reparaties aan hun woning of bedrijf.

(Van onze correspondent Hanneke Keultjes)
NEDERLAND (GPD) – Het stadje Nederland in de Rocky Mountains van Colorado is bekend vanwege zijn liberale marihuanabeleid – net als de naamgenoot in Europa – en een grote overdekte draaimolen (de ‘carousel of happiness’), maar vooral vanwege een bevroren lijk. Maar deze ‘frozen dead guy’, waar inmiddels een hele industrie om is gebouwd, gaat misschien binnenkort verhuizen.
Het lijk is van Bredo Morstoel, een Noorse immigrant die in 1989 overleed aan een hartaanval. Kleinzoon Trygve Bauge zorgde dat zijn opa na zijn dood worden ingevroren, in de hoop dat de wetenschap ooit een manier zou vinden om hem weer tot leven te wekken. Het lichaam van Morstoel werd eerst vier jaar in Californië ingevroren met vloeibare stikstof in een speciale kliniek, maar Bauge haalde het lijk daarna naar Nederland in de staat Colorado waar hij een eigen kliniek gespecialiseerd in cryonisme, het invriezen van lichamen, wilde beginnen.
Die kwam er echter nooit. Bauge – een opgewonden standje volgens de dame die de lokale VVV runt – werd in 1994 wegens visumproblemen uitgezet naar Noorwegen. Maar ‘grandpa Bredo’, zoals het bevroren lijk door de inwoners van Nederland liefhebbend wordt genoemd, bleef achter in Nederland. Het stadje bedacht in 2002 een jaarlijks festival rond de ‘frozen dead guy’ dat in maart duizenden bezoekers trekt, en vergaarde wereldwijde faam.
Want het lichaam van Morstoel ligt nog steeds in een stalen sarcofaag in een schuurtje aan de rand van het dorp, ontoegankelijk voor nieuwsgierige ogen. Maar daar zal het bevroren lijk waarschijnlijk niet lang meer liggen.
Sinds de uitzetting van Bauge brengt Bo Shaffer in ruil voor een ‘salaris’ van 800 dollar (614 euro) iedere maand 771 kilo droogijs van Denver naar Nederland om het lijk bevroren te houden. Maar Shaffer heeft nu ruzie met zijn werkgever, kleinzoon Bauge die vanuit Noorwegen zorgt dat de temperatuur van zijn opa constant rond de -78 graden Celsius blijft. Want de prijs van het droogijs is omhoog gegaan en in de hete, droge zomer was er meer ijs nodig om het schuurtje koud te houden. Maar Bauge weigert te betalen voor die gestegen kosten en dreigt zijn opa nu te verplaatsen naar een cryonismekliniek in de Amerikaanse staat Michigan.
Nederland houdt zijn hart vast: hoewel het stadje aanvankelijk in rep en roer was toen rond de deportatie van Bauge bleek dat er een ijslijk in een schuur lag, heeft het ‘grandpa Bredo’ daarna omarmd. En Nederland wil graag wereldberoemd blijven om de ‘frozen dead guy’-dagen.