(Van onze correspondent Hanneke Keultjes)
NEW YORK (GPD) – Zachary Logan wist niet wat hem overkwam toen een vrouw hem mededeelde dat ze kerstinkopen wilde betalen die klanten in afwachting van afbetaling hadden laten wegleggen. De boomlange manager van warenhuis Kmart ziet er niet uit alsof hij snel onder de indruk raakt, maar hiervan is hij nog steeds een beetje beduusd. ,,Meer dan 1000 dollar uittrekken om voor wildvreemden kerstcadeaus te betalen? Dat verwacht je toch niet – en al helemaal niet in New York.”
Bij grote Amerikaanse winkelketens kunnen klanten rond de feestdagen op afbetaling artikelen weg laten leggen. Ouders weten zo zeker dat de cadeaus voor hun kinderen niet uitverkocht raken, maar hoeven niet ineens het hele bedrag op te hoesten. Minimaal iedere twee weken moeten ze een deel van het totaalbedrag betalen, totdat de ‘lening’ vlak voor kerst is afbetaald.
Maar Kmart-klanten door heel de VS werden de afgelopen weken verrast toen ze erachter kwamen dat hun openstaande rekeningen helemaal of gedeeltelijk waren voldaan. Zomaar. De golf van ‘secret Santa’s’ of kerstengelen, zoals de Amerikaanse media het fenomeen noemt, begon op 6 december in de Kmart in Plainfield Township, Michigan. Daar liep een vrouw naar de kassa en vroeg of ze de rekening van twee klanten mocht betalen. ,,Ze had maar één eis: het moest om speelgoed gaan. De caissière moest het van verbazing een paar keer navragen”, lacht manager Pete Dunn. Sindsdien komen er dagelijks mensen naar zijn winkel om rekeningen van vreemden te betalen. Soms voor 50 dollar (38 euro), soms voor 2000 dollar (1532 euro).
Op internet wordt gespeculeerd dat het om een publiciteitscampagne gaat, maar een woordvoerder bezweert dat Kmart ‘net zo verbaasd is als iedereen’. ,,Wij hoorden het via de lokale media in Michigan.” Hij zegt dat het warenhuis de bijzondere transacties sinds afgelopen vrijdag bijhoudt. ,,In vierhonderd verschillende vestigingen is in totaal 100.000 dollar (76.646 euro) uitgegeven om de rekeningen van vreemden te betalen. En de teller loopt nog.”
Het wegleggen van kerstcadeaus is een uitkomst nu veel Amerikanen moeite hebben om de eindjes aan elkaar te knopen. Yolanie Alvarez heeft een Wii spelcomputer weg laten leggen voor haar zoon. ,,De hele familie betaalt mee”, zegt ze terwijl ze met een stapeltje bankbiljetten naar een Kmart-caissière wappert. Het is de één na laatste termijn. ,,Op kerstavond kan ik ’m ophalen – hoop ik.”
Waar de woordvoerder ‘geen idee’ heeft waarom de weldoeners massaal naar Kmart komen en nauwelijks naar concurrent Walmart, heeft Logan, de manager van de Kmart op Manhattan, wél een verklaring. ,,Onze klanten zijn doorgaans behoeftiger. Hier wéét je dat je er iemand een groot plezier mee doet.”
Dunn is trots dat de ‘trend’ in zijn plattelands-Kmart begon. ,,Je ‘geeft’ iemand precies de spullen die ze wilden hebben: speelgoed voor kinderen van de juiste leeftijd, kleding in de juiste maat. Als ik mensen bel om te zeggen dat hun rekening is voldaan, is er zo’n blijdschap aan de andere kant van de lijn. Eén mevrouw dacht dat ze in de maling werd genomen. Ze belde drie keer terug, toen durfde ze het pas te geloven.”
Al heeft het moderne ‘kerstverhaal’ wel een keerzijde: Dunn merkt dat de afgelopen dagen steeds meer klanten artikelen laten wegleggen. Ongetwijfeld in de hoop dat een ‘kerstengel’ hun rekening betaalt.
Maandelijks archief: december 2011
LABIELE MANNING HAD NOOIT NAAR IRAK GESTUURD MOGEN WORDEN
(Van onze correspondent Hanneke Keultjes)
NEW YORK (GPD) – Het Amerikaanse leger had de labiele, paranoïde Bradley Manning nooit naar Irak moeten uitzenden en hem al helemaal geen staatsgeheimen moeten toevertrouwen. Dat beeld komt naar voren na eerste vijf dagen van de hoorzitting in de zaak tegen de 24-jarige soldaat, die verantwoordelijk wordt gehouden voor het lekken van honderdduizenden geheime documenten naar WikiLeaks.
Gisteren (dinsdag) hebben de overheidsaanklagers het verhoor van hun zes getuigen afgerond. De aanklagers zeggen bewijs te hebben dat Manning via zijn computer contact had met Julian Assange, de oprichter van de klokkenluiderswebsite. Ook zou hij in een e-mail naar een kennis toegegeven hebben dat hij de video, waarop een Amerikaanse helikopteraanval te zien is waarbij burgers werden gedood, gelekt heeft naar WikiLeaks. Eerder werd al bekend dat op Mannings werkpc tienduizend geheime documenten werden gevonden.
Volgens zijn meerdere Jihrleah Showman, die gisteren (dinsdag) moest getuigen, vertoonde Manning al voor zijn uitzending vreemd gedrag. Zo sloeg hij haar ooit met een gebalde vuist in haar gezicht, schreeuwde hij zo hard dat er speeksel uit zijn mond kwam, vond ze hem een keer in foetushouding op een tafel en werd na een ruzie gevreesd dat hij zijn wapen zou trekken. De getroebleerde soldaat, die zijn homoseksualiteit verplicht verborgen moest houden, werd alleen naar Irak omdat zijn expertise op het gebied van computers hard nodig was.
Die expertise zou hij uiteindelijk gebruiken om geheime documenten op cd’tjes te branden, terwijl hij deed alsof hij playbackte op de muziek van Lady Gaga. Veel van die documenten vonden vervolgens via WikiLeaks hun weg naar de openbaarheid.
De hoorzitting, die vorige week vrijdag op de legerbasis Fort Meade begon, moet duidelijk maken of Manning kan worden vervolgd voor het lekken van staatsgeheimen. Vanaf woensdag zal de advocaat van Manning zijn getuigen oproepen; dat zijn er naar verwachting drie. Manning wilde aanvankelijk ook president Barack Obama en minister Hillary Clinton van Buitenlandse Zaken oproepen, maar dat werd geweigerd.
Manning is tijdens de hoorzitting voor het eerst in het openbaar te zien, sinds hij in mei 2010 werd opgepakt. Eerst werd hij vastgehouden op Fort Meade, waar de hoorzitting wordt gehouden, maar na berichten over slechte behandeling werd hij overgebracht naar Fort Leavenworth in de staat Kansas. De aanklager heeft al bekend gemaakt niet de doodstraf te eisen als Manning wordt vervolgd. Wel hangt de Amerikaanse soldaat een levenslange gevangenisstraf boven het hoofd. De onderzoeksleider, luitenant-kolonel Paul Almanza, heeft minimaal een maand nodig om te bepalen of Manning voor de militaire krijgsraad wordt gebracht.
WERD SHANNAN GILBERT HET 11DE SLACHTOFFER VAN DE SERIEMOORDENAAR?
(Van onze correspondent Hanneke Keultjes)
NEW YORK (GPD) – Nog één keer besloot de politie de met braamstruiken begroeide kustlijn van Long Island af te zoeken naar Shannan Gilbert. Er waren al tien lichamen gevonden – allemaal slachtoffers van de ‘Long Island Serial Killer’. Maar de 23-jarige Gilbert, met wiens vermissing de zoektocht begon, was er niet bij. Tot deze week. Al denkt de politie dat haar dood los staat van de andere vermoorde prostituees.
Als Gilbert in de nacht van 1 mei 2010 niet was verdwenen, dan waren de lijken op het strand van Long Island nooit gevonden. Die nacht rende Gilbert in blinde paniek over de weg in Oak Beach op Long Island, op een uur afstand van New York City. Escortmeisje Gilbert maakte via de website Craigslist een afspraak met een cliënt. Drie uur lang was ze in zijn woning, maar toen haar klant weigerde te betalen, belde ze met het alarmnummer 911. In het 23 minuten lange gesprek roept ze: ‘ze willen me vermoorden’ om vervolgens, om 5 uur ’s nachts, naar het huis van een buurman te rennen. Die belt ook 911. Tegen de tijd dat de politie arriveert, is Gilbert verdwenen.
De familie van Gilbert drong zeven maanden lang aan om de vermissing te onderzoeken. Toen de politie in december vorig jaar eindelijk ging zoeken, stuitte ze op lijk na lijk – de meeste gewikkeld in jutezakken. De moordenaar had niet eens de moeite genomen ze te begraven. Vijf werden geïdentificeerd als prostituees tussen de 20 en 27 jaar die via internet aan hun klanten kwamen. De identiteit van één vrouw en haar eveneens dood gevonden peuterdochter is onbekend. De politie ontdekte ook het lichaam van een onbekende, in vrouwenkleding gestoken Aziatische man, een schedel en een zak met botten.
Terwijl de ophef in de VS toenam – een seriemoordenaar! – en de ene na de andere ‘special’ op tv verscheen, bleef de politie in opperste verwarring achter. Zelfs de ingeschakelde FBI had geen idee wie verantwoordelijk was voor de moorden. Later zeiden de autoriteiten ervan overtuigd te zijn dat de moorden door twee of meerdere daders gepleegd waren. Daar kwamen ze eind vorige maand weer op terug: er is één dader.
Die man heeft, zo denkt de politie, met de telefoon van slachtoffer Melissa Barthelemy vijf weken lang gebeld met haar jongere zusje Amanda. De gesprekken werden gevoerd vanuit het centrum van Manhattan, maar de dader bleef nooit lang genoeg aan de lijn om door de politie te worden getraceerd. Daardoor wordt gespeculeerd dat de moordenaar zelf een agent is.
De politie houdt de seriemoordenaar vooralsnog niet verantwoordelijk voor de dood van Gilbert, zegt een woordvoerster. Ondanks het feit dat het wel erg toevallig is dat Gilbert, net als de andere geïdentificeerde vrouwen, haar diensten via dezelfde website aanbood en dat alle lichamen aan dezelfde kustlijn zijn gevonden. ,,Het lichaam is vijf kilometer van de andere lijken gevonden”, verklaart de woordvoerster. ,,Wij gaan ervan uit dat mevrouw Gilbert in paniek het moerassige struikgewas in is gerend, daar is gestruikeld en verdronken.” De politie wacht momenteel op de uitslag van de schouwarts die de theorie moet bevestigen.
Gilberts moeder Mari gelooft het niet. Zij zegt dat haar dochter niet kon zwemmen en zich had omgedraaid op het moment dat ze water voelde. Mogelijk moet de politie voor de zoveelste keer haar theorie bijstellen. Eén ding blijft hetzelfde: ze zijn na een jaar nog geen stap dichter bij de moordenaar.
EEN SPEECH, MUZIEK EN DE OORLOG IN IRAK IS VOORBIJ
(Van onze correspondent Hanneke Keultjes)
NEW YORK (GPD) – Het beëindigen van een oorlog is makkelijker dan er eentje beginnen, sprak Barack Obama plechtig. De Amerikaanse president wilde maar even benadrukken dat hij als senator weliswaar tegen de oorlog was die voormalig president George W. Bush begon, maar dat hij degene is die de oorlog na negen jaar tot een einde brengt. Nee, Irak is niet perfect, erkende Obama. ,,Maar we laten een soeverein, stabiel en zelfstandig land achter.” Weer een campagnebelofte ingelost.
De keuze voor legerbasis Fort Bragg in North Carolina, waar woensdag de speech die het einde van de oorlog markeerde werd gehouden, is geen toevallige. North Carolina is een traditioneel ‘rode’ en dus Republikeinse staat, waar Democraat Obama in 2008 wonderwel als winnaar uit de bus kwam. Dat kunstje volgend jaar november herhalen wordt gezien als cruciaal op het pad naar een tweede termijn in het Witte Huis.
Het ‘V-woord’ klonk niet tijdens Obama’s speech voor drieduizend soldaten in camouflagepak – net geland uit Irak. Echt sprake van victorie is er ook niet. Maar de troepen kunnen er ‘met opgeheven hoofd’ vertrekken, benadrukte Obama.
Dat het allemaal niet zonder slag of stoot is gegaan, is bekend. Obama ging de pijnpunten niet uit de weg: bijna 4500 Amerikaanse soldaten sneuvelden, meer dan 30.000 militairen raakten gewond. ,,En dat zijn alleen de zichtbare wonden.” Het aantal onzichtbare – trauma’s en posttraumatische stressstoornissen – bij de in totaal 1,5 miljoen Amerikanen die in Irak hebben gediend, is misschien nog wel hoger. First Lady Michelle Obama (haar aanwezigheid versterkte het idee dat het hier ook om een campagnebijeenkomst ging) benadrukte nog dat er niemand zoveel heeft gedaan aan het verbeteren van de geestelijke gezondheidszorg voor militairen dan haar man.
Nu is het zaak om de militairen die hun uniform verruilen voor een burgerkloffie zo snel mogelijk een baan te bezorgen. ,,Jullie zijn opgekomen voor Amerika, nu moet Amerika voor jullie opkomen”, aldus Obama. Alsof banen in de VS, waar de werkloosheid al jaren hoog is, voor het oprapen liggen. Obama zegt dat er 100.000 banen zijn gecreëerd speciaal voor veteranen. Nadat zij zich jaren hebben ingezet voor de wederopbouw van Irak moeten ze nu meehelpen aan de herbouw van Amerika. Als dat niet lukt, zullen de Republikeinen Obama daar volgend jaar hard op aanvallen.
Met de klanken van John Philip Sousa’s vrolijke marsdeuntje Stars and Stripes Forever werd de Amerikaanse aanwezigheid in Irak voorbij verklaard. De werkelijkheid is iets genuanceerder. Tot vlak voor kerst komen er op legerbases in het land nog vliegtuigen vol soldaten aan. En een aantal militairen zit dit jaar nog niet met de familie aan de kerstdis. Obama beloofde immers niet dat alle Amerikanen voor de feestdagen thuis zouden zijn, hij zei dat ze weg zouden zijn uit Irak. Een klein aantal moet in afwachting van een beschikbaar vliegtuig de feestdagen elders doorbrengen.
Bovendien blijven maximaal tweehonderd Amerikanen achter in Irak. Helemaal waarmaken doet Obama zijn belofte dus niet. De soldaten moeten de Irakezen leren hoe ze de Amerikaanse tanks en F-16’s moeten besturen. Zo zelfstandig laten de Amerikanen Irak nou ook weer niet achter.
HOOGLERAAR LEERT VS OVER ‘DUTCH MODEL’ VOOR TIENERSEKS
(Van onze correspondent Hanneke Keultjes)
NEW YORK (GPD) – Je tienerdochter heeft een vriendje en wil blijven slapen. In de Verenigde Staten is dat onbestaanbaar. Terwijl het in Nederland wordt geaccepteerd. Waarom verschillen twee westerse landen zo van elkaar? De Amerikaanse socioloog Amy Schalet, professor aan de universiteit van Massachusetts, ging op onderzoek uit voor haar boek ‘Not Under My Roof’ (Niet onder mijn dak). En deed in de VS veel stof opwaaien.
– Waarom hebt u de VS met Nederland vergeleken? Veel Amerikanen zien Nederland al als Sodom en Gomorra.
,,Mijn vader was bioloog en werkte op de universiteit Leiden. Van mijn 2de tot mijn 21ste heb ik in Nederland gewoond. Als ik met Amerikaanse vriendinnen sprak, hoorde ik dat ze het zo moeilijk vonden om alleen te zijn met hun vriendjes. Maar logeren jullie dan niet bij elkaar?, vroeg ik. Want in Nederland was dat zo’n beetje de normaalste zaak van de wereld. Maar Amerika vindt ouders die dat toestaan ‘gestoord’.”
– Waarom? In Nederland lijken veel ouders nog te weten hoe het was om jong te zijn. In Amerika niet?
,,Het is grappig dat je dat vraagt. Terwijl Nederlandse ouders goede herinneringen aan hun jeugd lijken te hebben, zeggen Amerikaanse ouders: ‘we willen niet dat ze doormaken wat wij hebben doorgemaakt’. De seksuele revolutie is in beide landen blijkbaar anders beleefd en Amerikanen hebben daar een negatieve ervaring aan over gehouden.”
– U zegt dat tienerseks in Nederland genormaliseerd is en in de VS gedramatiseerd wordt. Hoe komt dat?
,,Amerikanen denken dat tieners – en met name jongens – vol hormonen zitten en dat ze die niet kunnen beheersen. Verliefd zijn wordt gezien als iets wat je één keer in je leven overkomt. En dat kan dus niet op je 16de al gebeuren, zo is de redenatie. Daarom bestaat de seksuele voorlichting op veel Amerikaanse scholen alleen uit onthouding. Amerikaanse meisjes worden al slet genoemd enkel en alleen vanwege het feit dat ze seksueel actief zijn. Het Nederlandse begrip van ‘er aan toe zijn’ valt in de VS moeilijk uit te leggen. In Amerika wordt gedacht dat meisjes alleen met liefde bezig zijn en jongens alleen met seks. Terwijl uit onderzoek blijkt dat Amerikaanse jongens juist heel romantisch zijn.”
– U heeft voor uw onderzoek 130 interviews afgenomen, met ouders, tienerzonen en –dochters. Was het moeilijk om hen over seks te laten praten?
,,Ik legde via scholen contact met ouders voor een onderzoek over jong volwassenen. In de VS heb ik op drie plekken onderzoek gedaan, in Nederland heb ik een stad in het westen gekozen en een stad in Gelderland. Ik zeg niet welke steden, want ik heb iedereen vertrouwelijkheid beloofd. In de gesprekken kwam van alles aan de orde: familie, school, vrienden, hobby’s. Tegen de tijd dat ik over seks begon, was er al een vertrouwensband waardoor het niet vreemd was.”
– Wat wilt u met uw onderzoek bereiken?
,,Mijn boek is veel in het nieuws in de VS. Ik hoop dat Amerikanen zich daardoor realiseren dat er alternatieven zijn voor de Amerikaanse houding. En ik zeg overigens niet dat Amerika het ‘Dutch model’ moet overnemen. Maar eerlijk gezegd hoop ik wel op verandering. Maar als ik realistisch ben, weet ik dat het niet direct zal veranderen.”
– U was als tiener in Nederland. Mocht u van uw Amerikaanse ouders wel uw vriendje te logeren vragen?
,,Die vraag is me vaak gesteld, vooral door Amerikaanse media die er een sensatieverhaal van willen maken, want tienerseksualiteit spreekt nogal tot de verbeelding. Ik geef er geen antwoord op, want het gaat om mijn onderzoek, niet om mezelf. Al zou ik, als ik kinderen zou hebben, voorstander zijn van de Nederlandse aanpak.”
PEARL HARBOR HUILT NOG ALTIJD
Zeventig jaar geleden kleurde de glinsterende baai van Pearl Harbor dagenlang zwart, toen Amerika in eigen land getroffen werd door bombardementen van de Japanse luchtmacht. Overlevenden blikken terug.
(Van onze correspondent Hanneke Keultjes)
HONOLULU (GPD) – Toen Sterling Cale, een matroos van nog geen twintig, op zondagochtend 7 december 1941 zijn dienst bij de marine-apotheek afrondde en tientallen vliegtuigen boven Pearl Harbor zag, gingen bij hem geen alarmbellen rinkelen. Het is weer een oefening, dacht Cale. Die hadden ze in de periode na het begin van de Tweede Wereldoorlog in Europa zeker eens per maand. Amerika was bang voor een aanslag op de vloot in de Stille Oceaan.
,,Maar toen dacht ik: wacht eens, het is zondag. Een oefening op een zondag, dat is raar.” Op het moment dat Cale dat besefte, zag hij een grote rode cirkel – de Japanse rijzende zon – op de zijkant van het vliegtuig. De Japanse vliegtuigen vlogen zó laag dat hij zelfs de bruine leren helmen kon ziet. Dit was géén oefening.
Cale bedacht zich geen moment, brak in in het wapendepot en deelde Springfield-geweren en munitie uit aan iedereen die dat wilde. ,,We begonnen als een gek te schieten op alles wat boven onze hoofden bewoog. Ik geloof niet dat iemand iets geraakt heeft, daar waren de wapens niet geschikt voor. Maar we deden tenminste iets.”
Cale zag hoe de USS Virginia en de USS Oklahoma werden geraakt door bommen en torpedo’s. En toen volgde de grote klap: bommen die neerkwamen op USS Arizona brachten de 1000 ton ammunitie aan boord tot ontploffing. Een klap die iedereen die tijdens de aanslag in de buurt van Honolulu was nooit meer zou vergeten. In een bliksemaanval die nog geen twee uur duurde, verwoestte Japan 21 schepen en 170 vliegtuigen. 2402 Amerikanen waren dood, nog eens 1400 raakten gewond.
,,In mijn shorts en T-shirt ben ik het water ingesprongen”, zegt Cale. Een foto uit begin jaren veertig toont Cale als een iel mannetje in een smetteloos wit matrozenpak. Toch had hij de energie om de volgende vier uur in het water van Pearl Harbor door te brengen. Het iele mannetje bracht 46 mannen aan land; hij moest ervoor onder brandend water door zwemmen. De meeste waren dood, anderen gewond en zwaar verbrand. Een handjevol was zo beduusd dat ze zichzelf niet meer in veiligheid konden brengen.
,,Na die vier uur was ik moe. Ik liep naar mijn meerdere en zei dat ik naar huis ging om te slapen.” Cale zwaait met zijn nog altijd magere hand, zoals hij dat zeventig jaar geleden ook deed. ,,Maar mijn officier zei ‘nee, je wordt voor de krijgsraad gebracht omdat je hebt ingebroken in het wapendepot’.”
Cale is nu bijna 90 en kan met gevoel voor humor navertellen dat die schokkende mededeling later met een sisser is afgelopen. ,,Ik kreeg als beloning voor mijn moed een pakje sigaretten. Denk dat de marine me aan het roken wilde hebben.”
Na de aanslag verruilde Cale de marine-apotheek voor een ander baantje: hij moest lichamen uit de gezonken USS Arizona bergen. Wat hij in de boeg van het zwaarst getroffen slagschip aantrof, was verschrikkelijk. Cale vertelt het uit herinnering; de dagboeken die hij van die tijd bijhield zijn door de marine in beslag genomen en vernietigd. ,,Verkoolde lijken die waren versmolten met de trap, ik denk dat ze probeerden weg te komen. Lichamen die door de kracht van de explosie in stukjes uiteen waren gevallen of geen hoofd meer hadden. Hoopjes as. Lijken waar de vissen al van hadden gesnoept.”
De marineleiding besefte na zes weken dat de berging onbegonnen werk was. Besloten werd de USS Arizona het zeemansgraf te laten voor de 1177 omgekomen matrozen die er nog in zaten, waaronder 15 vaders en zonen en 23 broers. En daar liggen ze nog altijd, op een paar meter onder water. Vanuit de lucht zijn de contouren van het slagschip nog zichtbaar. Haaks erop staat het witte monument dat in 1962 voor de slachtoffers werd opgericht. Rond het Arizona Memorial heeft het water alle kleuren van de regenboog. Iedere dag komt een klein beetje olie aan de oppervlakte; het fenomeen wordt ‘tranen van de doden’ genoemd.
Cale ging van de marine naar de landmacht en diende in Korea en Vietnam, langer dan welke Amerikaan dan ook. Toen hij in 1974 terugkeerde naar Hawaii, waar zijn vrouw vandaan komt, ging hij voor het eerst naar het monument om zijn medeleven te betuigen. ,,Ik zag daar al die namen op die witte marmeren plaat en besefte toen pas hoeveel mensen waren omgekomen. En hoe weinig ik er maar uit heb weten te krijgen. Toen ging ik er even op de grond zitten en liet ik een paar tranen. Dat was het.”
Op de kade, bij het Pearl Harbor-bezoekerscentrum kijkt Sterling Cale ongeveer drie keer per week naar het water waar hij zeventig jaar geleden tientallen doden uit haalde. Het doet hem niks meer. ,,Werkelijk niet. Ik heb het verhaal honderden keren verteld, ik heb het verwerkt.”
Samen met andere overlevenden is hij sommige ochtenden bij het bezoekerscentrum aanwezig, herkenbaar aan een groen gekleurd Aloha-shirt en een militaire veldmuts waarop met zwart garen ‘Pearl Harbor Survivors’ is geborduurd. Ze hebben er hun militaire onderscheidingen op gespeld. Soms spreken ze via een videoverbinding met scholieren uit heel Amerika, maar meestal zitten ze achter een tafel, als filmsterren, en delen handtekeningen uit. Ze delen A4-tjes met hun levensverhaal uit, met reumatoïde handen dragen ze het op aan degene die er om vraagt. Voor Sue uit Michigan, voor Bill uit Californië of voor de vader van Barbara uit Texas. Bezoekers drukken een breekbare hand en spreken dank uit voor hun inzet voor de VS. Achter hen staan een wandelstok, een looprek en een scootmobiel. De heren zijn oud, met ogen die staar verraden en een huid bedekt met levervlekken. Maar de tijd heeft niet alle overlevenden ongevoelig gemaakt voor de tafereel dat zich zeventig jaar geleden afspeelde.
Herb Weatherwax (94) krijgt nog altijd tranen in zijn ogen als zijn ogen richting de USS Arizona kijken. ,,Zelfs al zou ik het willen, ik kan het niet vergeten. Voor mij is het alsof het gisteren is gebeurd. Al die jonge mannen… In één klap dood. En destijds besefte ik niet eens om hoeveel mannen het ging.” Op 7 december 1941 zat Weatherwax in het leger. Hij was thuis en stond klaar om naar de kerk te staan toen hij de Japanse vliegtuigen zag. Naar de kerk ging hij die dag niet meer. Net zoals Bob Kinzler (91) die dag zijn ontbijt nooit heeft opgegeten. In plaats van eieren met spek stonden dikke, zwarte rook en oranje vlammen op het menu.
Beide kregen het bevel direct naar Schofield Barracks te gaan, waar ze gelegerd waren. Onderweg kwamen ze langs Pearl Harbor. De anders zo glinsterende baai zag zwart van de rook met in het midden de USS Arizona verzwolgen in vlammen. In de door militaire wetten ingestelde verduistering die op de aanslag volgde, was de brandende Arizona het enige dat vier dagen lang licht bleef geven.
Kinzler en Weatherwax herinneren zich de angst en verwarring na de aanslag. ,,We vreesden dat de Jappen terug zouden komen. Maar dat deden ze niet”, zegt Kinzler. Weatherwax herinnert zich dat zijn collega’s van Japanse afkomst, een derde van zijn eenheid, plots verdwenen. ,,Zelfs als je een Japans klinkende naam had, was je weg. Zo ging dat toen.” Voor Weatherwax is Pearl Harbor de locatie van dubbele tragedie. Zijn vader kwam in 1917 bij een explosie in de droogdok bij Pearl Harbor om te leven. Toch keerden hij en meerdere overlevenden terug naar de eilandstaat, na korte of langere perioden elders in de VS te hebben gewoond. Het is alsof Pearl Harbor een onzichtbare aantrekkingskracht uitoefent.
Kinzler noemt het belangrijk om het verhaal te vertellen aan andere generaties. ,,Geschiedenis is belangrijk.” Daarom draagt hij al 26 jaar, drie keer per week, zijn levensverhaal op aan de man of vrouw die voor hem staat en maakt een praatje. ,,Als ik geld had gekregen voor iedere ‘Jim’, was ik rijk geweest”, grapt hij tegen de zoveelste Jim van deze ochtend.
Sterling Cale is zakelijker. Voor hij rond 11 uur vertrekt – de ochtend trekt een zware wissel op de senioren, ze snakken dan naar een middagdutje – zegt hij wat volgens hem de belangrijkste les is van Pearl Harbor. ,,Wees voorbereid”, zegt hij het motto van de scouting na. ,,Dan gebeurt zoiets nooit meer.”
KADER 1:
Verrassingsaanval?
Hoe Japan er in slaagde een verrassingsaanval uit te voeren op de gehele Amerikaanse vloot in de Stille Oceaan, is nog altijd een raadsel. De Amerikanen, die zich tot dan toe afzijdig hielden van de Tweede Wereldoorlog, waren zich ervan bewust dat Pearl Harbor een mogelijk doelwit kon zijn. Op een berg aan de noordkust van het eiland Oahu waren eind november, rond Thanksgiving, radars geïnstalleerd. De mannen die de beelden bekeken, hadden nauwelijks training gehad. Toch zagen ze de ochtend van 7 december puntjes op hun scherm. Gealarmeerd belden ze dat door naar Pearl Harbor, maar daar werd gezegd dat het om de eigen B-17 vliegtuigen ging, die terugkwamen uit Californië. Een cruciale fout. Maar waarom waren alle vliegtuigen zo open en bloot opgesteld en waren ze allemaal volgetankt? Daardoor hadden Japanse bommen maximale impact. Na de aanval gingen geruchten dat president Franklin D. Roosevelt, die almaar beweerde dat het om een ‘niet geprovoceerde’ aanval ging, de aanval misschien wel had uitgelokt. Zo had hij immers een goed excuus om zich in de Europese oorlog te mengen. Na de oorlog ontpopte de VS zich tot onbetwiste supermacht, zowel militair als economisch.
KADER 2:
Bijgezet in de USS Arizona
De militairen die de aanval op de USS Arizona overleefden, of die ten tijde van het bombardement niet aan boord waren, kunnen na het overlijden bijgezet worden in het slagschip. Tot nu toe hebben 33 mannen van die mogelijkheid gebruik gemaakt. Tijdens een plechtige ceremonie brengen duikers een urn met as naar een opening in de USS Arizona, om die vervolgens naar binnen te laten glijden. Op 7 december van dit jaar, als wordt stilgestaan bij de 70-jarige herdenking van de aanslagen, zal Vernon Olsen, worden bijgezet. Hij overleed in april op 91-jarige leeftijd. Van de mannen die de aanslag op de USS Arizona overleefden, zijn er nog ongeveer twintig in leven. Te weinig voor de vereniging van Arizona-overlevenden, die zich in december opheft.
OBAMA SCHAKELT SNEL VAN ‘ROETE’ NAAR ‘MARK’
(Van onze correspondent Hanneke Keultjes)
WASHINGTON (GPD) – Mark Rutte zat in de cognackleurige fauteuil alsof hij nooit in een andere stoel had gezeten. Met zijn benen over elkaar en zijn handen gevouwen luisterde de minister-president ontspannen naar de Amerikaanse president Barack Obama. Zonder enig spoortje van zenuwen.
Ook zijn korte verklaring voor het gesprek ging dinsdagmiddag (lokale tijd) in vlekkeloos Engels, zonder hakkelen, en ondersteund door enthousiaste handgebaren. En dat terwijl het Oval Office in het Witte Huis een plek is waar zelfs de premier van Nederland ongestraft enige spanning bij mag voelen. Na afloop wilde Rutte niet vertellen of hij zenuwachtig was geweest. ,,Ik praat niet over emoties, ik ben geen voetballer. Ik ben bezig met de inhoud. Het was een plezierig gesprek, maar ik wil het niet romantiseren.”
De werkkamer van Obama in de westelijke vleugel was al omgetoverd in kerstsferen met een kerstboom voorzien van gouden ballen en een guirlande over de marmeren schouw.
Rutte en Obama zaten voor die open haard, pal onder het portret van George Washington, de eerste president van Amerika. Obama sprak aanvankelijk over ‘prime minister Roete’, maar schakelde al snel over op ‘Mark’.
Minister Uri Rosenthal (VVD) van Buitenlandse Zaken keek met ambassadeur Renée Jones-Bos van een afstandje toe. Ze hoorden Obama vertellen dat hij graag Nederland eens zou bezoeken. ,,Ik heb gehoord dat het een mooi land is met aardige mensen.” Rutte reageerde blij verrast: ,,Het zou een eer zijn.” Na afloop zei Rutte dat zo’n bezoek pas na een eventuele herverkiezing van Obama zal plaatsvinden.
Rutte moest zelf ook even wachten op zijn kennismakingsbezoek: dertien maanden. Dankzij de agenda van met name president Obama duurde het een tijdje voor er een gaatje was gevonden, hoewel Obama het gesprek begon door te zeggen dat de VS geen ‘sterker bondgenoot’ heeft dan Nederland.
Maar nu was een gesprek ook wel actueel. De eurocrisis beheerst niet alleen het nieuws in Europa, maar ook in de Verenigde Staten. Een oplossing voor de problemen in Europa betekent ook veel kopzorgen minder voor de kwakkelende Amerikaanse economie. ,,We moeten zorgen dat die kwestie wordt opgelost”, stelde Obama. Rutte knikte instemmend.
Echt tijd om de diepte in te gaan was er echter niet. Obama had slechts dertig minuten uitgetrokken voor het gesprek. Ter vergelijking: toen toenmalig minister-president Jan-Peter Balkenende in 2003 een kennismakingsbezoek bracht aan president George W. Bush – en veel kritiek kreeg vanwege zijn onderdanige houding – was daar vijf kwartier voor uitgetrokken. Uiteindelijk zou Rutte Obama bijna vijftig minuten aan de praat houden. ,,We praten allebei snel”, lachte Rutte na afloop.
De economische banden tussen beide landen werden met name besproken. Nederland is een belangrijke investeerder voor de VS; dankzij Nederlands geld hebben 625.000 Amerikanen een baan, benadrukte Rutte.
Rutte toonde zich in zijn nopjes met het cadeau dat hij van Obama kreeg. ,,Mag ik dat vertellen?”, vroeg hij eerst aan zijn woordvoerder. Daarna onthulde hij met een grote glimlach dat hij de eerste drie delen van de biografie van de Amerikaanse oud-president Lyndon B. Johnson had gekregen; gesigneerd door de biograaf en voorzien van een persoonlijke opdracht van Obama. ,,Op één of andere manier zijn ze er achter gekomen dat ik hem bewonder.” Het vierde deel komt pas in mei 2012 uit. Rutte grapte dat Obama dat maar moest meenemen bij zijn bezoek aan Nederland.
Voor Obama had Rutte een T-shirt van het Nederlandse honkbalteam meegenomen, dat in oktober wereldkampioen werd. Met rugnummer 44, speciaal voor de 44ste president van de VS.
‘VS HEEFT MET JSF EEN FOUT GEMAAKT’
(Van onze correspondent Hanneke Keultjes)
NEW YORK (GPD) – De Joint Strike Fighter (JSF) vertoonde al langer figuurlijke scheurtjes, maar na tests zitten er ook letterlijk scheurtjes in de straaljager. Aanleiding voor het Amerikaanse ministerie van defensie om de productie te vertragen. Terwijl de problemen met de JSF zich opstapelen, houdt het Pentagon vol dat van uitstel geen afstel komt.
De JSF wordt in de Verenigde Staten meestal F-35 genoemd, maar dat neemt niet weg dat het toestel ook hier een zorgenkindje is – en blijft. Nieuwe tests wijzen uit dat de door Lockheed Martin ontwikkelde F-35 Lightning II, ooit gepresenteerd als hypermoderne alleskunner, sneller slijt dan gedacht. Viceadmiraal David Venlet, die namens het Pentagon het JSF-project coördineert, wil daarom dat de productiesnelheid getemperd wordt om de problemen op te lossen.
Als het aan Winslow Wheeler ligt, trekt de Amerikaanse regering vandaag nog de stekker uit het project. Wheeler, defensiespecialist die 31 jaar lang in de Senaat werkte als adviseur van zowel Republikeinen als Democraten, is in de VS een bekend criticaster van de JSF. ,,Hoeveel problemen moeten er nog boven water komen voordat de regering inziet dat ze met de F-35 een fout heeft gemaakt?”
De woordvoerder van het JSF-project benadrukt dat het Pentagon ‘toegewijd’ is en blijft aan de JSF. Volgens Joe Dellavedova zijn de problemen onderdeel van het normale testproces. ,,We testen en produceren tegelijkertijd. Als de tests uitwijzen dat er iets moet worden aangepast, is het alleen maar verstandig om de productie te vertragen.”
Maar er zijn nog meer beren op de weg. De VS moet de komende jaren sterk bezuinigen om zijn enorme staatsschuld terug te dringen. Een groot deel van die bezuinigingen zal op het bordje van defensie terechtkomen. Wheeler denkt dat defensieminister Leon Panetta in 2012 bekend zal maken veel minder dan de geplande 2443 JSF-toestellen aan te schaffen.
Viceadmiraal Venlet hintte daar in een interview met AOL Defense al op. ,,Het is voor mij niet de vraag ‘F-35 of niet’, maar hoeveel en hoe snel.” Producent Lockheed Martin zou er ook al rekening mee houden dat de Amerikanen door de bezuinigingen minder toestellen bestellen.
Dat zal dan worden gepresenteerd als een kostenbesparing, stelt Wheeler. ,,Want het hele project zal dan goedkoper worden, maar individuele landen – zoals Nederland – betalen dan per vliegtuig veel meer.” Volgens de schattingen kost één straaljager 111 miljoen dollar (83 miljoen euro). Wheeler vermoedt dat dit oploopt tot 150 miljoen dollar (112 miljoen euro).
Volgens Wheeler zitten de problemen in ‘het DNA van de JSF’. ,,De F-35 moest alles zijn – bommenwerper inclusief boordkanon, snel jachtvliegtuig, onzichtbaar op de radar – en zo voor alle krijgsmachtonderdelen geschikt zijn. Maar het verleden heeft geleerd dat die soort alleskunners eigenlijk nergens goed in zijn. Het is krankzinnig om zoveel geld te betalen voor een middelmatig vliegtuig.”
De JSF kampt al jaren met problemen: kosten die de pan uitrijzen, almaar nieuwe vertragingen, zorgen over de prestaties en veiligheid van het toestel en te luidruchtige motoren.
Standplaats New York 