(Van onze correspondent Hanneke Keultjes)
NEW YORK (GPD) – Mag de Amerikaanse regering een oma van 93, die nóóit in het ziekenhuis heeft gelegen, dwingen haar hele leven te betalen voor een zorgverzekering die ze misschien nooit nodig heeft? Dat is, kort door de bocht, de vraag waar het Hooggerechtshof in Washington zich drie dagen over heeft gebogen. Hoewel het antwoord nog maanden op zich laat wachten, kan de beslissing een bom onder het presidentschap van Barack Obama betekenen.
Negen rechters beraden zich op de grondwettelijkheid van de hervorming van de gezondheidszorg. Die wet, een initiatief van Obama, regelt dat verzekeraars mensen die ziek zijn of ziek worden niet meer kunnen weigeren, dat jongeren tot hun 26ste zo nodig op de polis van hun ouders kunnen blijven staan en dat preventieve gezondheidszorg (controle op hoge bloeddruk, suikerziekte) wordt vergoed.
Maar de belangrijkste wijziging – het fundament onder de andere maatregelen – is tegelijkertijd het meest omstreden: een groot deel van de geschatte 50 miljoen onverzekerde Amerikanen wordt verplicht een zorgverzekering af te sluiten, eventueel met overheidssubsidie. Want alleen als ook gezonde Amerikanen meebetalen aan zorg voor zieke landgenoten, blijft het betaalbaar. Voor Nederlandse oren klinkt dat logisch, maar voor Amerikaanse beslist niet. De helft is volgens peilingen tegen ‘Obamacare’.
Zesentwintig staten daagden de federale overheid voor de rechter. Zij vinden dat de wet in strijd is met de individuele vrijheden die verankerd zijn in de Amerikaanse grondwet. Als het Hooggerechtshof het met hen eens is, kan de wet geheel of gedeeltelijk worden verworpen.
Het Hof is verdeeld: vier rechters zijn conservatief, vier progressief en één, Anthony Kennedy (geen familie), is gematigd en kan dus de doorslag geven. Vooraf meenden juridische experts dat het Hooggerechtshof de wet wel overeind zou houden. Maar na drie dagen van hoorzittingen kwam de twijfel.
De conservatieve rechters pakten de landsadvocaat stevig aan, vooral op de verzekeringsverplichting. Als de regering burgers kan dwingen een verzekering af te sluiten omdat er vraag is naar zorg, zo vroegen de rechters, kan de regering burgers dan ook dwingen broccoli te kopen omdat er vraag is naar voedsel? Ook de twijfelende Kennedy leek grote vraagtekens te plaatsen bij dat onderdeel van de wet.
De VS probeert al jaren het zorgstelsel aan te passen om de stijgende zorgkosten het hoofd te bieden. Meerdere presidenten probeerden het en faalden. Obama lukte het in 2010 wél. De 2700 pagina’s tellende Affordable Care Act (betaalbare zorgwet) ziet hij als zijn grootste politieke verdienste. Het Witte Huis kwam dus snel met een verklaring en stelde dat lagere rechtbanken ook kritisch waren, maar de wet uiteindelijk niet afwezen.
De rechters houden het land nog een paar maanden in spanning. Pas eind juni komen ze met hun oordeel. In het verleden nam het Hooggerechtshof al beslissingen die hun stempel drukten op de VS. Dezer dagen wordt diens macht weer duidelijk. Als het Hof de wet onderuit haalt, verliest Obama zijn belangrijkste campagnepunt. Hij heeft één voordeel: de Republikeinse uitdagers, allen mordicus tegen de wet, zijn in dat geval ook hun munitie kwijt.
Maandelijks archief: maart 2012
‘KWESTENDE’ DINOSAURUSVRAGEN TABOE IN NEW YORKSE TOETSEN
(Van onze correspondent Hanneke Keultjes)
NEW YORK (GPD) – ‘Op haar verjaardag staan er negen kaarsjes op de taart van Emma. Als ze er vier uitblaast, hoeveel kaarsjes branden dan nog?’ Deze (verzonnen) toetsvraag hoeven kinderen op basisscholen in New York voortaan niet meer te beantwoorden.
Het woord ‘verjaardag’ staat namelijk op een zwarte lijst van woorden die niet meer gebruikt mogen worden in toetsen op scholen in New York. Om de tere kinderzieltjes te beschermen. Het noemen van een verjaardag kan pijnlijk zijn voor kinderen die Jehova’s getuigen zijn. Die vieren immers geen verjaardagen.
Het onderwijsdepartement van de stad heeft het begrip ‘politiek correct’ wel heel extreem doorgevoerd. Veel staten hebben een eigen lijst met woorden die niet in toetsen mogen worden gebruikt, zoals slavernij en terrorisme, maar de lijst van de stad New York is met vijftig verboden woorden het langst van allemaal.
Een paar voorbeelden. Dinosaurus wordt verboden omdat het een voorbeeld is van de evolutietheorie. Dat kan in het verkeerde keelgat schieten van kinderen die geloven in de scheppingsleer. De feestdag Halloween, waarvoor jaarlijks miljoenen Amerikaanse kindertjes verkleed langs de deuren gaan om snoep op te halen, kan heidens gevonden worden. Woorden die rijkdom suggereren, kunnen afgunst wekken. Verboden dus, net als armoede. Dansen mag ook niet meer, omdat sommige streng gelovige religies dat afkeuren (ballet mag overigens wel). Het woord scheiding is pijnlijk voor kinderen waarvan de ouders zijn gescheiden of gaan scheiden. Ziekte staat ook op de zwarte lijst, dat is kwetsend voor kinderen die zelf ziek zijn of die iemand kennen die aan een ziekte lijdt.
Het onderwijsdepartement zegt met de lange lijst ‘onplezierige emoties’ bij de ‘gevarieerde scholierenpopulatie’ te willen voorkomen. Maar de taboewoorden krijgen vooral veel kritiek. Want welke woorden zijn wel oké? Het woord poes kan immers vervelend zijn voor een kind dat allergisch is voor katten. Chips of chocola is kwetsend voor de dikke kinderen in de klas. En een kind dat bang is voor onweer en bliksem wil die woorden niet in een toets zien. Dat roept alleen maar trauma’s op.
SCHOENEN KOPEN ALS ONTWIKKELINGSHULP
(Van onze correspondent Hanneke Keultjes)
NEW YORK (GPD) – Ze heeft thuis wel zes paar in allerlei kleuren. Plus de zwarte exemplaren waar ze haar voeten nu in heeft gestoken. Kathy Hamer, een New Yorkse moeder van midden dertig, draagt uitsluitend TOMS. Al drie jaar.
Als je deze lente door New York wandelt en je blik naar de grond richt, zie je ze overal: babyblauw-witte logo’s op de hakken van canvas instappers. Nee, het zijn geen UGGs, maar TOMS en ze zijn nu ook te koop in Nederland. Schoenen die met een schoon geweten kunnen worden gekocht, want voor ieder paar schoenen dat wordt verkocht, geeft de producent een paar schoenen aan een kind dat zich geen schoenen kan veroorloven.
TOMS werd in 2006 opgericht door de jonge ondernemer Blake Mycoskie. Na een bezoek aan Argentinië ontdekte hij dat veel kinderen geen schoenen hadden. Zij waren vatbaar voor ziektes, verwondingen en mochten zonder schoenen vaak niet naar school. ,,Blake was altijd op zoek naar een rendabel business model, met de bedoeling om met de winst iets goeds te doen voor de wereld”, zegt internationaal marketingdirecteur Keith Eshelman. ,,Maar toen besefte hij dat hij ook een goed lopend bedrijf kon opzetten dat al direct iets teruggeeft aan de wereld.”
De eenvoudige katoenen espadrilles die TOMS maakt (Tom zelf bestaat overigens niet, de naam is afgeleid van de uitspraak ‘Shoes for a better tomorrow’), gebaseerd op de authentieke Argentijnse alpargata, zijn niet bepaald mooi. Maar UGG Australia, groot geworden door vormeloze schapenvachtlaarzen, bewees al dat iets niet mooi hoeft te zijn om hip te worden.
En TOMS zijn hip. Twee miljoen paar schoenen werden sinds 2006, toen het bedrijf werd opgericht, verkocht – en dus ook weggegeven. De schoenen worden ook gedragen door mensen die niks geven om of niet op de hoogte zijn van de altruïstische motieven van de producent.
Voor Hamer gaf dat wel de doorslag. ,,Tuurlijk, ze zitten lekker en ik vind ze ‘cute’. Maar het feit dat het bedrijf zich zo verantwoordelijk opstelt was voor mij de reden om ze te kopen.”
Kritiek is er ook. De ontwikkelingshulp die TOMS biedt met het uitdelen van hun schoenen in 29 landen als Guatemala, Nicaragua, Rwanda, Zambia, Malawi is geen structurele oplossing. Als er geen schoenen meer worden verkocht, worden er immers ook geen schoenen meer weggegeven. Bovendien worden de schoenen op drie locaties gemaakt (Argentinië, China en Ethiopië, en niet door kinderen, bezweert TOMS), waardoor de andere lokale economieën niet profiteren.
Marketingdirecteur Eshelman zegt dat TOMS altijd samenwerkt met lokale ontwikkelingsorganisaties. ,,Het is niet zo dat wij een zak graan afgeven waardoor we lokale boeren in de wielen rijden.”
Er zijn TOMS voor vrouwen, mannen, kinderen én veganisten (zonder de leren binnenzool). ,,Ze worden gedragen door hipsters (hippe jongeren, hk) en oma’s”, zegt Eshelman. Maar TOMS zijn vooral populair onder moeders als Kathy Hamer. ,,Die begrijpen hoe belangrijk het is dat kinderen schoenen dragen.”
* TOMS zijn ook populair omdat ze zo betaalbaar zijn. De goedkoopste variant kost in de VS 44 dollar (33 euro) en de duurdere versies (onder andere ballerina’s en sleehakken) kosten 79 dollar (59 euro). In Nederland liggen de prijzen vanwege import en distributie behoorlijk hoger, tussen de 55 en 85 euro.
FLAMINGO AIR BELOOFT HOOGTEPUNT OP GROTE HOOGTE
(Van onze correspondent Hanneke Keultjes)
CINCINNATI (GPD) – Heel soms dringt een hoge gil de koptelefoon van piloot David MacDonald binnen, dan weet hij dat één van zijn passagiers het wel héél erg naar haar zin heeft. In zijn eenmotorige vliegtuigje worden passagiers toegelaten tot de illustere ‘mile high club’. Oftewel: koppels bedrijven er de liefde op grote hoogte.
Niets aan het Cincinnati Lunken Airport, een klein regionaal vliegveld in het zuidwesten van de Amerikaanse staat Ohio, ademt romantiek. Roze bordjes wijzen de weg naar Flamingo Air, de ‘stoutste’ luchtvaartmaatschappij van Amerika. Ze bieden toeristische rondvluchten boven de stad, vlieglessen en chartervluchten. 
Maar wat Flamingo Air bijzonder maakt zijn de uurlange ‘romantische’ vluchten voor twee personen. Twee van de zes stoelen worden dan uit het vliegtuig gehaald en vervangen door grote pastelroze en -groene kussens. Het paar krijgt champagne en chocolaatjes om in de stemming te komen. Eenmaal in de lucht mogen de gordels af en gaat het gordijn tussen de piloot en de passagiers dicht.
Het begon 21 jaar geleden als een weddenschap. Na een vlucht zat piloot MacDonald in een hangar na te praten met collega’s toen de ‘mile high club’ ter sprake kwam. Lidmaatschap tot die club vereiste een stiekem bezoek aan het piepkleine toilet van een vliegtuig en vervolgens lenige capriolen om daar tot de daad te komen. Een vliegmaatschappij die vluchten enkel en alleen om de seks zou aanbieden, zou een gat in de markt zijn. ,,Ik wed dat ik geld kan verdienen met zulke vluchten”, zei MacDonald.
Samen met zijn vrouw Sharon McGee ging hij het idee uitwerken. Zonder het vulgair te maken of te expliciet. ,,Dit deel van Ohio is namelijk erg conservatief”, zegt McGee. Ze kozen voor ‘flight of fancy’, wat zich laat vertalen als fantasierijke of extravagante vliegreis, als naam voor de speciale vluchten en onderstreepten de ‘zeer discrete piloot’.
De eerste vlucht was een blind date, samengebracht door een radiostation dat de vlucht van 425 dollar (323 euro) gratis weggaf. MacDonald herinnert zich dat het stel in het busje richting het vliegtuig al niet van elkaar af kon blijven. ,,Sindsdien komt iedereen met een grote glimlach op het gezicht uit mijn vliegtuig.”
Want snel daarna begon de telefoon op het bureau van McGee te rinkelen. ,,De boekingen worden voor 95 procent door vrouwen gedaan. Nette dames tussen de 35 en 50, die er allemaal uitzien alsof ze lid zijn van de Rotary Club. Ze proberen hun huwelijk te redden of willen hun echtgenoot een onvergetelijke verjaardag of trouwdag bezorgen. Eén vrouw wilde haar man op een verzetje trakteren nadat hij zijn chemokuur had afgerond.” Wat McGee nog het meeste bijblijft is de 80-jarige vrouw die het cadeau deed aan haar man. ,,‘Ik ga hem flink verwennen’, zei ze.”
Vreemde verzoeken krijgen ze ook: een stelletje dat aan SM deed en handboeien wilde meenemen, of voor een trio. Beiden werden geweigerd. ,,Niet omdat we het veroordelen”, zegt McGee, ,,maar omdat het niet veilig is om mensen aan boord van een vliegtuig te boeien en omdat er simpelweg geen ruimte is voor een trio.”
MacDonald zegt dat hij nooit stiekem door het gordijn kijkt. Al wordt de zestiger wel eens uitgenodigd om mee te kijken of mee te doen. ,,Dat weiger ik hoor”, haast hij zich lachend te zeggen. ,,Ik moet een vliegtuig besturen en contact houden met de luchtverkeersleiding.” Soms, op een windstille dag zonder turbulentie, voelt hij het vliegtuig wel meebewegen op de cadans van het paar achter hem. ,,De luchtverkeersleiding vraagt dan grappend of ik balansproblemen heb.”
LYNNDIE ENGLAND MIST HET LEGER
(Van onze correspondent Hanneke Keultjes)
NEW YORK (GPD) – Nee, het leven heeft Lynndie England niet echt toegelachen. Ze ging bij het leger om te ontvluchten aan haar uitzichtloze leven in een stacaravan op het platteland van West-Virginia, maar nu is ze er noodgedwongen teruggekeerd. Met een reputatie waardoor ze door het hele dorp wordt uitgekotst.
England (29) gaf voor het eerst in jaren een interview aan de internetkrant The Daily. Zij was de Amerikaanse militair die in 2004 een prominente rol speelde op de foto’s van naakte Iraakse gevangenen in de Abu Ghraib-gevangenis in Bagdad. Met een scheve lach – een sigaret tussen haar lippen – en met een opgestoken duim werd ze gefotografeerd bij de gevangenen of ze hield een hondenriem in haar hand, terwijl een Irakese gevangene hulpeloos op de grond lag.
Ze werd bestraft met 521 dagen cel, maar spijt van de misstanden in de beruchte gevangenis heeft ze niet. Wel ligt ze er wakker van dat haar daden aan Amerikaanse militairen het leven heeft gekost. Ze is bang dat de Irakezen ooit wraak zullen nemen. ,,Ik kijk altijd over mijn schouder.”
England en de andere tien militairen die bij het Abu Ghraib-schandaal betrokken waren, kregen oneervol ontslag. Ze mist het leger, de het gevoel van saamhorigheid en zelfs de rantsoenen. ,,Ik heb het gevoel dat de navelstreng is doorgeknipt”, zegt ze. Als ze in haar tuin werkt, trekt ze haar oude camouflagepak aan.
Ze is inmiddels weer teruggekeerd naar het gehucht Fort Ashby, waar ze opgroeide, maar kan daar vanwege haar strafblad niet eens een baan krijgen bij de lokale hamburgertent. Haar hobby van vroeger, jagen met haar vader, is haar ook afgenomen. Ze mag geen wapen meer dragen.
Ze heeft alleen Carter, haar zevenjarige zoon. Hij werd door Charles Graner, de vermeende leider van de misstanden in de Abu Ghraib-gevangenis, verwekt in Irak. Al in Irak ging Graner vreemd met een collega-militair. Ondanks een vaderschapsonderzoek weigert Graner ieder contact.
BIG BROTHER IN EAST ORANGE: MISDAAD DAALT MET 77 PROCENT
(Van onze correspondent Hanneke Keultjes)
EAST ORANGE (GPD) – Een groepje jongeren in donkere capuchontruien – hun hoofden gaan schuil onder de capuchons – en stoere Timberlands aan de voeten wandelt langs een straat vol vervallen huizen. Agent Gloria Shirley vindt het verdacht en zet de achtervolging in – op een kilometer of vijf afstand.
De agent zit namelijk in het politiebureau in East Orange, een stad in New Jersey, achter een computerscherm. Met haar muis kan ze de camera’s bedienen, van links naar rechts en in- of uitzoomen. Doen de jongeren iets illegaals, dan stuurt ze agent Suzanne Looges er op af. Met één druk op de knop kan zij de beelden op de in haar politieauto gemonteerde laptop oproepen, zodat ze precies weet welke jongeren ze moet hebben.
Het heeft haar werk makkelijker gemaakt en de burgers dankbaar. ,,Toen ik hier negen jaar geleden begon had de politie een negatieve reputatie: ‘die doen toch niks.’ Nu zijn ze blij met ons. Ik krijg daardoor meer tips uit de gemeenschap, want ze weten dat we er direct mee aan de slag gaan”, zegt Looges.
Dankzij de geavanceerde technologie – ook met misdaadsensors die een alarm afgeven als er geschoten wordt of als iemand een vuist maakt – is de criminaliteit in acht jaar tijd met 77 procent teruggebracht: van 7249 misdaden in 2003 naar 1655 in 2011. East Orange geldt nu als lichtend voorbeeld voor politiekorpsen in de Verenigde Staten én de rest van de wereld. Het nieuwste snufje wordt over een paar weken geïnstalleerd: krachtige rode lampen die bij verdacht gedrag aan gaan om criminelen af te schrikken en de boodschap te geven: de politie kijkt mee en komt er aan. Het korps Rotterdam Rijnmond heeft volgens de producent al geïnformeerd naar de nieuwe technologie.
In het begin van de twintigste eeuw was East Orange de welvarende speeltuin voor rijke, blanke New Yorkers. Totdat twee grote verkeersaders werden aangelegd, die de stad in vieren deelde. Het geld verdween en de criminaliteit kwam. Bendes brachten moorden, verkrachtingen, mishandelingen, inbraken, overvallen en drugsoverlast. Jaren staat East Orange bovenaan de lijst van crimineelste steden in de VS. ,,Tijdens de piek, in 2003, werden 24 moorden gepleegd. Voor een kleine stad als de onze is dat gigantisch”, zegt brigadier Maurice Boyd.
De nieuwe burgemeester was het beu. Hij haalde Jose Cordero van het politiekorps van New York naar East Orange en die kreeg carte blanche om de hausse aan criminaliteit tot stoppen te brengen. Cordero, die inmiddels voor zichzelf is begonnen, bedacht een plan waarmee de agenten met behulp van geavanceerde technologie de criminaliteit konden aanpakken. De software werd deels door de eigen IT-afdeling ontwikkeld en bekostigd uit inbeslagname van crimineel geld en goederen. Op vrijwel iedere straathoek kwamen op afstand bedienbare camera’s; de beelden werden in ‘real time’ naar het politiebureau gestuurd. ,,Want als er iets gebeurt, wil je dat de politie er direct is. Niet een kwartier later”, aldus Cordero.
De 230 agenten in East Orange kregen zo tientallen paar ogen extra. ,,Het korps werd zo vermenigvuldigd”, zegt hoofdcommissaris William Robinson. Op zijn kantoor heeft hij ook toegang tot de camera’s. In een verloren uurtje mag hij graag zelf ook even ‘virtueel surveilleren’.
Voor sceptische agenten, wars van technologische snufjes, betekende het een cultuuromslag. Maar zodra ze merkten dat het resultaat opleverde, waren zij ook om, vertelt criminaliteitsanalist Allison Mayer. In het criminaliteitspreventiecentrum, waar de hele stad wordt bekeken, meldt ze trots dat er vandaag pas twee misdrijven zijn gepleegd. ,,Zeven jaar geleden waren dat er nog 150 per week.” Met één blik op de schermen kan ze precies zien in welk deel van de stad, hoe vaak er in die buurt wordt gepatrouilleerd en of dat vaker moet gebeuren. Hoofdcommissaris Robinson benadrukt dat technologie nooit agenten zal vervangen, maar dat de resultaten verbluffend zijn. ,,Het dringt ook door bij de criminelen. Vroeger had East Orange de reputatie een stad te zijn waar alles kon en de pakkans nihil was. Nu weten ze: onze stad moeten ze mijden. En als ze er toch doorheen komen, dan moeten ze wel hun autogordel vastklikken. Anders krijgen ze daar een fikse bekeuring voor. Want het is ons doel om de criminaliteit tot nul terug te brengen.”
DE REPUBLIKEINEN ZIJN HALVERWEGE, MAAR DE STRIJD SLEEPT ZICH VOORT
— met kader —
(Van onze correspondent Hanneke Keultjes)
NEW YORK (GPD) – Politicoloog Tammy Frisby volgt de Republikeinse voorverkiezingen op de voet en kan zich niet aan de indruk onttrekken dat ze naar de film ‘Titanic’ kijkt. ,,We wéten dat het schip tegen een ijsberg vaart, net als we weten dat Mitt Romney de kandidaat wordt. We weten hoe het afloopt, maar toch moeten we de hele film – en die duurt lang – uitzitten.”
De voorverkiezingen zijn halverwege. Frisby, verbonden aan de Stanford University, concludeert dat het heel anders is gelopen dan vooraf gedacht. ,,Ik dacht dat Romney snel niet te kloppen zou zijn. Ik heb de macht van de Super PACs onderschat.”
Dankzij die politieke actiecomités kunnen individuen indirect veel geld aan een campagne doneren. Zonder dat geld hadden Rick Santorum en Newt Gingrich hun campagnes waarschijnlijk al veel eerder gestopt. Nu de strijd tussen Romney en Santorum gaat, zal de campagne ‘tot het bittere eind’ doorgaan, vermoedt Frisby.
Sanford Gorden, politicoloog aan New York University, ziet Romney al over de finishlijn kruipen. ,,Want ondanks de winst van Santorum in staten als Alabama en Mississippi sprokkelt Romney de meeste gedelegeerden bij elkaar.”
Een kandidaat heeft 1144 gedelegeerden nodig om de nominatie te winnen. Iedere staat vertegenwoordigt een aantal gedelegeerden. Tot 1 april worden ze proportioneel verdeeld, daarna gaan alle gedelegeerden naar de winnaar. Romney staat nu op 495, Santorum op 252. ,,De rekenkunde is Romneys beste vriend”, zegt Gorden.
Frisby ziet nog wel een kansje voor Santorum: als hij de Republikeinse kiezer ervan weet te overtuigen dat hij tegenover president Obama verkiesbaar is én als Gingrich uit de race stapt. ,,Onderzoek laat zien dat 60 procent van de Gingrichstemmers dan naar Santorum gaat. Dan slaagt Santorum er weliswaar nog niet in om 1144 gedelegeerden bij elkaar te krijgen maar dan kan hij er wel voor zorgen dat Romney dat aantal níet haalt.”
In dat geval wordt het Republikeinse congres in augustus een ‘brokered convention’, waarbij onderhandeld wordt over de te kiezen kandidaat en waar nieuwe kandidaten zich in de strijd kunnen werpen. ,,Dat er nog een ridder op een wit paard – gouverneurs Chris Christie of Mitch Daniels, congreslid Paul Ryan – aan komt rijden, acht ik onwaarschijnlijk. De economie vertoont herstel. Omdat de kansen dat Obama dan herkozen wordt toenemen, zullen zij hun baan en reputatie niet op het spel zetten”, voorspelt Frisby. ,,Ook als de kandidaat pas op het congres wordt gekozen, denk ik dat Romney de nominatie zal wegslepen.”
KADER
Première zonder rode loper
Het was een première zonder rode loper op het social-mediakanaal van de campagne van Barack Obama toen de film over de eerste termijn van de Amerikaanse president voor het eerst werd vertoond. ‘Docu-ganda’ wordt de rolprent genoemd: een mix van documentaire en propaganda. Verteld voor Hollywoodster Tom Hanks en geregisseerd door de man die ook tekende voor Al Gore’s klimaatfilm ‘An Inconvenient Truth’. ‘The Road We’ve Traveled’ lijkt op een lange smeekbede voor een tweede termijn. In bijna zeventien minuten passeren de grootste verdiensten van de regering-Obama de revue: het reddingsplan voor de Amerikaanse auto-industrie, de hervorming van de gezondheidszorg en het terugtrekken van de Amerikaanse troepen uit Irak. Ze worden aaneengeschakeld door mooie beelden vergezeld van vioolmuziek en toegelicht door Obama’s chef-staf en adviseur die het Witte Huis inmiddels hebben verlaten. Als het over het uitschakelen van al Qaïdaleider Osama bin Laden gaat, onderstreept oud-president Bill Clinton de moed van Obama. Op miljoenen stemgerechtigde kijkers hoeft de film vermoedelijk niet te rekenen: daar is-ie te lang voor – en misschien ook een tikje te saai.
ONTHULLENDE ONTSLAGBRIEF ZET GOLDMAN SACHS TE KIJK
(Van onze correspondent Hanneke Keultjes)
NEW YORK (GPD) – ‘Vandaag is mijn laatste dag bij Goldman Sachs.’ Bij het lezen van die eerste woorden op de opiniepagina van de New York Times werden medewerkers van de wereldwijde financiële reus gisteren (woensdag) ruw wakker. Topbankier Greg Smith gebruikte de krant om zeer publiekelijk afscheid én afstand te nemen van de investeringsbank. Zijn conclusie: Goldman Sachs geeft enkel en alleen om zichzelf en niet om zijn klanten.
Volgens Smith, in Londen verantwoordelijk voor de derivatenhandel van de bank in Europa, Afrika en het Midden-Oosten, ziet Goldman Sachs zijn klanten als mensen waar geld aan kan worden verdiend door ze bij voorkeur dubieuze financiële producten te verkopen waar de bank zelf graag vanaf wil. Daarmee is de cultuur van het bedrijf waar Smith twaalf jaar geleden begon nu ‘giftiger dan ooit’, schrijft hij.
Met zijn open brief werden alle vooroordelen van graaiende bankiers in één klap bevestigd, een imago waar ‘Wall Street’ juist zo graag vanaf wil. Zie je nu wel, roepen critici, er is sinds de kredietcrisis niks veranderd.
Maar volgens Smith kende Goldman Sachs ook andere tijden. Hij roemt het teamwork, de nederigheid, integriteit en een houding waarbij ‘het beste doen voor de klant’ altijd voorop staat. Daar ziet hij nu echter niets meer van terug. Nu worden de klanten ‘muppets’ genoemd, over wiens ruggen geld verdiend kan worden.
Onbegrijpelijk, oordeelt Smith, vooral nadat de VS in 2008 10 miljard dollar in Goldman Sachs stak (inmiddels terugbetaald, met rente) en de bank een gevoelige tik op de vingers kreeg van waakhond SEC vanwege vermeende fraude met het doorverkopen van rommelhypotheken.
De huidige top is volgens Smith schuldig aan het morele failliet van Goldman Sachs. Hij schrijft dat hij hoopt dat zijn brief hen ‘wakker schudt’.
Goldman Sachs reageerde direct met een afgemeten verklaring waarin het stelde het oneens te zijn met het beeld dat Smith schetst. ,,We denken niet dat het een juiste weergave is van onze manier van zaken doen.” Daarmee wist de investeringsbank de ontslagbrief niet onschadelijk te maken; het onderwerp groeide gisteren uit tot groot nieuws, vooral op microblog Twitter.
Goldman Sachs werkt voor vermogende klanten, multinationals en overheden (zoals Nederland) en is zo wereldwijd geworteld. De macht blijkt ook uit het feit dat van de financiële instelling geldt als kweekvijver van economisch en politiek talent. Europese Centrale Bankpresident Mario Draghi, Wereldbankvoorzitter Robert Zoellick en de Griekse premier Loukas Papadimos zijn allen in dienst geweest van Goldman Sachs.
EEN DAKLOZE ALS HOTSPOT
(Van onze correspondent Hanneke Keultjes)
NEW YORK (GPD) – ‘Ik ben Clarence, een 4G-hotspot’, staat op het T-shirt van de dakloze uit het Texaanse plaatsje Austin. Via Clarence kunnen bezoekers van het culturele festival SXSW (South by Southwest) internetten.
Het is een experiment van reclamebureau. BBH Labs rustte dertien daklozen uit met een wifi-modem en stuurde die naar de drukste plekken van het tiendaagse festival. De daklozen worden betaald: 20 dollar (15,25 euro) per dag. Bovendien mogen ze de bijdragen van internettende festivalgangers houden. De adviesprijs is 2 dollar (1,50 euro) voor 15 minuten internetten.
Slim plan, dacht de initiatiefnemer. Maar de daklozenhotspots kregen deze week veel kritiek. Het bureau zou daklozen uitbuiten, het zou onethisch zijn. De dakloze wordt niet gezien als een mens, maar als een ding, schrijven bloggers op verschillende websites. Tegelijkertijd krijgen ‘menselijke opladers’, vrijwilligers die door transportbedrijf FedEx zijn uitgerust met USB-poorten waarmee festivalbezoekers hun telefoon of laptop kunnen opladen, geen kritiek.
BBH Labs vergelijkt hun experiment met het verkopen van een daklozenkrant. Daarbij betalen mensen ook wat zij over hebben voor de krant. Het reclamebureau zegt dat er meer vraag is naar een digitale service zoals mobiel internet en dat de daklozen zo meer geld kunnen verdienen.
Dakloze Clarence, die uit New Orleans komt en dakloos raakte na orkaan Katrina, snapt de commotie niet, vertelde hij aan de New York Times. ,,Ik vind het leuk om met mensen te praten en het is een baan. Ik verdien op een eerlijke manier geld.”
Het is niet de eerste keer dan het reclamebureau daklozen inschakelt. In New York bedacht het Underheard: een project waarbij zes daklozen via microblog twitter hun levensverhaal vertelden.
‘GEHEIM’ VN-ARCHIEF OORLOGSMISDADEN IS NIET ZO GEHEIM
(Van onze correspondent Hanneke Keultjes)
NEW YORK (GPD) – Er hangt geen bordje bij de deur en het adres staat ‘uit veiligheidsoverwegingen’ niet op de website. Dichtbij het complex van de Verenigde Naties in New York, is het archief van de VN ‘verstopt’. Onderdeel van die miljoenen documenten is het archief van de commissie die na de Tweede Wereldoorlog oorlogsmisdaden onderzocht.
Dat moet openbaar worden, riepen Britse en Amerikaanse onderzoekers eind februari. Paola Casini, hoofd van het VN-archief, is er nog steeds verbaasd over. Want het archief is al sinds 1987 deels openbaar. Voor het besloten deel kunnen onderzoekers toegang aanvragen. ,,De betrokken onderzoekers hebben er in de meeste gevallen zelf ook inzage in gekregen”, zegt Casini.
Dat deel van het archief is volgens een medewerker van de juridische afdeling van de VN, die alleen mag praten als hij niet bij naam wordt genoemd, het ‘smeuïgst’. In vierhonderd dozen zitten documenten over 10.000 zaken tegen mogelijke oorlogsmisdadigers, inclusief namen van verdachten en getuigen. Ze liggen op een geheime locatie in New York, net als twee kopieën die op microfilm zijn gezet.
Om toegang te krijgen tot die stukken, moeten onderzoekers een verzoek indienen bij hun eigen lidstaat waarin ze aangeven waarom ze het archief willen zien en waar ze naar op zoek zijn. Als de lidstaat oordeelt dat het om een bonafide, betrouwbare onderzoeker gaat, wordt aanvraag doorgestuurd naar de permanente VN-vertegenwoordiging van het land in New York. Het kantoor van de secretatis-generaal, Ban Ki-moon, verleent vervolgens toestemming.
Veel belangstelling is er niet: zo’n twee onderzoekers per jaar. Zij moeten vooraf een formulier ondertekenen waarin ze beloven zorgvuldig om te gaan met de informatie die ze aantreffen. Veel van de mensen die genoemd worden, hebben nooit een proces gekregen, waardoor het niet vaststaat of zij ook daadwerkelijk schuldig zijn. ,,Ze mogen alle informatie gebruiken; ook namen. Maar onderzoekers moeten beseffen dat het gebaseerd kan zijn op ‘van horen zeggen’”, zegt de juridisch medewerker.
Of de stukken geheel openbaar worden, is aan Ban Ki-moon. Die gaat de lidstaten die deelnamen aan de commissie consulteren. Zijn beslissing kan nog even duren. In 1986 stelde Israël al voor om het archief voor het publiek toegankelijk te maken. Op advies van de andere commissieleden, waaronder Nederland, werd uiteindelijk gekozen voor de huidige praktijk: deels openbaar, deels toegankelijk na toestemming.
Het gehele VN-archief is grotendeels openbaar. Op verzoek halen medewerkers dozen uit de duizenden archiefkasten, die achter een met pincode beveiligde deur staan. Maar er zijn ook geheime stukken, die pas na vijftig jaar openbaar worden. Dat is nodig, zegt de medewerker van de juridische afdeling. Als voorbeeld noemt hij het verslag van commissie die onderzoek deed naar de moorden en verdwijningen in Guatamala, begin jaren tachtig. ,,Als in dat land bekend wordt wie er hebben gesproken, dan zijn die mensen hun leven niet zeker.”
Standplaats New York 