(Van onze correspondent Hanneke Keultjes)
NEW YORK (GPD) – Mag de Amerikaanse regering een oma van 93, die nóóit in het ziekenhuis heeft gelegen, dwingen haar hele leven te betalen voor een zorgverzekering die ze misschien nooit nodig heeft? Dat is, kort door de bocht, de vraag waar het Hooggerechtshof in Washington zich drie dagen over heeft gebogen. Hoewel het antwoord nog maanden op zich laat wachten, kan de beslissing een bom onder het presidentschap van Barack Obama betekenen.
Negen rechters beraden zich op de grondwettelijkheid van de hervorming van de gezondheidszorg. Die wet, een initiatief van Obama, regelt dat verzekeraars mensen die ziek zijn of ziek worden niet meer kunnen weigeren, dat jongeren tot hun 26ste zo nodig op de polis van hun ouders kunnen blijven staan en dat preventieve gezondheidszorg (controle op hoge bloeddruk, suikerziekte) wordt vergoed.
Maar de belangrijkste wijziging – het fundament onder de andere maatregelen – is tegelijkertijd het meest omstreden: een groot deel van de geschatte 50 miljoen onverzekerde Amerikanen wordt verplicht een zorgverzekering af te sluiten, eventueel met overheidssubsidie. Want alleen als ook gezonde Amerikanen meebetalen aan zorg voor zieke landgenoten, blijft het betaalbaar. Voor Nederlandse oren klinkt dat logisch, maar voor Amerikaanse beslist niet. De helft is volgens peilingen tegen ‘Obamacare’.
Zesentwintig staten daagden de federale overheid voor de rechter. Zij vinden dat de wet in strijd is met de individuele vrijheden die verankerd zijn in de Amerikaanse grondwet. Als het Hooggerechtshof het met hen eens is, kan de wet geheel of gedeeltelijk worden verworpen.
Het Hof is verdeeld: vier rechters zijn conservatief, vier progressief en één, Anthony Kennedy (geen familie), is gematigd en kan dus de doorslag geven. Vooraf meenden juridische experts dat het Hooggerechtshof de wet wel overeind zou houden. Maar na drie dagen van hoorzittingen kwam de twijfel.
De conservatieve rechters pakten de landsadvocaat stevig aan, vooral op de verzekeringsverplichting. Als de regering burgers kan dwingen een verzekering af te sluiten omdat er vraag is naar zorg, zo vroegen de rechters, kan de regering burgers dan ook dwingen broccoli te kopen omdat er vraag is naar voedsel? Ook de twijfelende Kennedy leek grote vraagtekens te plaatsen bij dat onderdeel van de wet.
De VS probeert al jaren het zorgstelsel aan te passen om de stijgende zorgkosten het hoofd te bieden. Meerdere presidenten probeerden het en faalden. Obama lukte het in 2010 wél. De 2700 pagina’s tellende Affordable Care Act (betaalbare zorgwet) ziet hij als zijn grootste politieke verdienste. Het Witte Huis kwam dus snel met een verklaring en stelde dat lagere rechtbanken ook kritisch waren, maar de wet uiteindelijk niet afwezen.
De rechters houden het land nog een paar maanden in spanning. Pas eind juni komen ze met hun oordeel. In het verleden nam het Hooggerechtshof al beslissingen die hun stempel drukten op de VS. Dezer dagen wordt diens macht weer duidelijk. Als het Hof de wet onderuit haalt, verliest Obama zijn belangrijkste campagnepunt. Hij heeft één voordeel: de Republikeinse uitdagers, allen mordicus tegen de wet, zijn in dat geval ook hun munitie kwijt.