Ooit zorgden de politieke conventies in de VS voor spanning en sensatie, nu zijn de conventies een dagenlange promotie-show voor partij en presidentskandidaat. Alles volgens een strak draaiboek. Wat niet wil zeggen dat de conventies onbelangrijk zijn. ,,Dit is hét moment waarop de kandidaten zich aan het land presenteren.”

(Van onze correspondent Hanneke Keultjes)
NEW YORK (GPD) – Na drie stemronden is er nog geen witte rook. Zowel congreslid Matt Santos als vicepresident Bob Russell zijn nog in de race om de Democratische nominatie voor het presidentschap. Spanning! Sensatie! Maar op dag drie van de Democratische conventie speecht Santos – vol vuur, vol passie. ,,Stem op de persoon die je idealen deelt, je dromen”, draagt hij de gedelegeerden op, turend door de plastic plaatjes van de autocue. De juichende menigte is om, als de gedelegeerden van de diverse staten de vierde stemronde ingaan, is het Santos die eindelijk de Democratische nominatie pakt.
Dit is fictie. Een voorbeeld van een Amerikaanse partijconventie volgens Hollywood, in de finale van seizoen 6 van de serie The West Wing. Het is logisch dat de schrijvers wat spanning hebben gebracht in de partijcongressen die eens in de vier jaar worden gehouden. In de realiteit wordt er tijdens zo’n congres al sinds 1952 geen presidentskandidaat meer op het schild gehesen. Presidentskandidaten, vicepresidentskandidaten, partijprogramma’s en sprekers: ze zijn allemaal al bekend ruim voor de conventies beginnen.
Toch slaat het Republikeinse circus volgende week zijn tenten op in Tampa in de staat Florida en trekken de Democratische concurrenten een week daarna naar Charlotte in North Carolina, om een kleine week lang de voorstelling op te voeren die conventie heet. Druk zal het zijn, met duizenden gedelegeerden uit vijftig staten, het hoofdstedelijk District of Columbia en vijf overzeese gebieden die op papier de presidentskandidaat aanwijzen, hordes politici en nog veel meer media (15.000). Het nieuwsgehalte: nul komma nul.
,,De conventies zijn één lange infomercial geworden, een combinatie van informatie en reclame, waarin de partij en de kandidaat aan het publiek ‘verkocht’ worden”, zegt politiek historicus Allan Lichtman. ,,In tegenstelling tot de aflevering van The West Wing is er geen spanning, geen drama.”
Lichtman, professor aan American University in Washington DC, bekend om het door hem ontworpen systeem waarmee hij sinds 1984 de winnaars van de presidentsverkiezingen altijd correct voorspelde (op basis daarvan stelt hij dat Obama gaat winnen), verdiepte zich in partijcongressen en merkte dat de conventies een saaie invuloefening zijn geworden. ,,De Republikeinen gaan hameren op het mislukte economische beleid van Obama, op de torenhoge schuld. De Democraten gaan benadrukken dat de economie onder Obama’s Republikeinse voorganger Bush kromp en zetten de schijnwerpers weer eens op Obama’s buitenlandse succes: het doden van Bin Laden.”
Het was niet altijd saai. Sinds het begin van de twintigste eeuw kennen de Verenigde Staten het systeem van verkiezingen, gedelegeerden en conventies die het nu nog steeds kent. Tientallen jaren lang maakten gedelegeerden – uitverkoren partijleden die tijdens de conventie stemrecht hebben – uit welke kandidaten de degens met elkaar zouden gaan kruisen. In 1924 waren er bij de Democraten zelfs 109 stemronden nodig voor bekend werd dat John Davis de nominatie kreeg (hij verloor later ruim van Republikein Calvin Coolidge).
Als er gestemd moet worden over welke kandidaat de nominatie krijgt, heet dat een ‘brokered convention’. In zo’n situatie heeft geen van beide kandidaten een meerderheid gehaald tijdens de voorverkiezingen en moeten de gedelegeerden net zo lang stemmen tot één kandidaat de meerderheid heeft. De laatste van deze onderhandelingsconventies waren in 1948 toen bij de Republikeinen Thomas Dewey als genomineerde uit de bus kwam en in 1954 toen de Democraten uiteindelijk Adlai Stevenson aanwezen. De laatste keer dat het een beetje spannend werd, was tijdens de Republikeinse conventie van 1976, toen Gerald Ford op het nippertje Ronald Reagan wist te kloppen.
Volgens hoogleraar politicologie Julian Zelizer is het huidige systeem veel beter dan het oude. ,,Wie de kandidaat wordt, wordt niet meer door partijbonzen in rokerige achterkamertjes bekokstoofd. De kiezer heeft een doorslaggevende rol gekregen.”
De kandidaten worden dan niet meer in achterkamertjes aangewezen, maar de rest van de conventie is wel van minuut tot minuut geregisseerd. Géén verrassingstoespraak van oud-vicepresidentskandidaat en voormalig gouverneur van Alaska Sarah Palin. De enige verrassingen worden gevonden in de sprekerslijsten die de partijen voor de conventies bekend maken. Bij de Republikeinen staat daar ook de naam van Arthur Davis op. Saillant, want het oud-congreslid uit Alabama was Democraat en een grote aanhanger van Obama. Hij stapte in mei 2012 over naar de Republikeinse partij.
Ook de Democraten willen Republikeinen ten tonele brengen, staat in uitgelekte plannen waar politieke krant Politico over schreef. Ze willen de onafhankelijke kiezer aanspreken, die zweeft tussen beide partijen. In het script van de Democraten zijn veel bijrollen voor ‘echte mensen’ die verdiensten van de partij moeten benadrukken, zo blijkt uit de documenten: een automonteur die dankzij Obama’s redding van de auto-industrie nog een baan heeft, een homo-soldaat en zijn hetero-collega die vertellen over Obama’s afschaffing van het beleid dat homo’s in de strijdkrachten niet over hun geaardheid mochten praten en een immigrantengezin waarvan één kind in de VS is geboren en dus automatisch Amerikaan is.
Dat de conventies nu een gepolijste verkiezingsshow zijn, wil niet zeggen dat ze niet meer belangrijk zijn. ,,Met de speech die Mitt Romney op het congres houdt, presenteert hij zich voor de eerste keer aan het hele land”, zegt Zelizer, die verbonden is aan Princeton University. ,,De weg naar de conventies werd vanaf januari bewandeld, maar vergeet niet dat de doorsnee Amerikaan daar weinig van heeft meegekregen. De toespraak is belangrijk, het is een soort test. Doet hij het slecht, is hij vaag of toont hij geen persoonlijkheid, dan kan dat Romney’s campagne schaden. Maar geeft hij een vurige, effectieve speech, dan kan het hem helpen.” Voor Obama staan er andere belangen op het spel. ,,Hij is niet meer het buitenbeentje dat het systeem uitdaagt, zoals in 2008. Dit jaar geen ‘hope’ (hoop) en ‘change’ (verandering). Dit jaar zal hij met zijn speech moeten laten zien dat hij gaat vechten tegen Romney.”
Daarnaast dient de conventie als lanceerplatform voor nieuw politiek talent binnen de partijen. In 2004 hield de toen nog compleet onbekende kandidaat-senator Barack Obama de openingsspeech bij de Democratische conventie in Boston. Zijn toespraak maakte hem in één klap een fenomeen. Ook bij de conventies van 2012 worden talenten naar voren geschoven. Bij de Republikeinen zijn dat gouverneur Chris Christie van New Jersey, die de openingsspeech houdt, en de senator uit Florida Marco Rubio die Mitt Romney zal introduceren. Rubio is Cubaans-Amerikaans en moet de Latinokiezer aanspreken. Ook de Democraten schuiven een Amerikaan met Latino-bloed naar voren: de jonge Julian Castro, burgemeester van San Antonio houdt in Charlotte de openingsspeech.
Zelizer: ,,Het mysterie is weg, maar de partijen kunnen nu wel adverteren met hun kijkcijferknallers. Nee, het is niet spannend om naar een show te kijken als je al weet wat er gaat gebeuren. Maar Amerikanen zijn dol op reclames, dus miljoenen mensen gaan toch kijken. De conventies zijn dus echt belangrijk voor de partijen en de kandidaten.” Wie er bij het Democratische feest in ieder geval niet zal zijn is Hillary Clinton. De populaire minister van buitenlandse zaken houdt zich vanwege haar positie verre van partijpolitiek. Al gaan er nog altijd vermakelijke geruchten dat Obama op de conventie zijn vicepresident Joe Biden inruilt voor Hillary Clinton. Dán zouden de conventies in één klap weer spannend zijn. Ook dat heeft Hollywood trouwens al bedacht: het was deze zomer een scenario in de politieke dramaserie Political Animals.