(Van onze correspondent Hanneke Keultjes)
NEW YORK (GPD) – Wanneer twee honden vechten om een been, loopt de derde er mee heen. Het Nederlandse spreekwoord lijkt perfect van toepassing op de Canadese verkiezingen van 2 mei. De derde kandidaat is underdog is Jack Layton, leider van de sociaal-democratische NDP. Hij zou wel eens kunnen zorgen voor jaren van politieke instabiliteit in Canada.
Nadat de Canadese conservatieve minderheidsregering op 25 maart viel omdat de oppositie de begroting verwierp en de regering beschuldigde van minachting, dacht politicoloog Andrew Heard van de Canadese Simon Fraser University hetzelfde als zijn landgenoten. ,,De verkiezingen zouden een wel heel voorspelbare invuloefening te worden. De conservatieven zouden moeiteloos als grootste uit de bus komen en een meerderheidsregering gaan vormen”, herinnert Heard zijn voorspelling.
De conservatieve minister-president Stephen Harper ging met die boodschap op campagne. Verkiezingen waren onnodig en tijd- en geldverspilling, stelde hij. Onder Harper wist Canada als geen enkel ander land de economische crisis met nauwelijks averij te doorstaan. Een stem op hem zou zorgen voor stabiliteit. En als er al concurrentie voor Harper was, dan kwam die van de liberale partij onder leiding van de liberale intellectueel Michael Ignatieff.
Maar vier dagen vóór de verkiezingsdag hangt de vlag er heel anders bij. In een campagne die door politicoloog Antonia Maioni, directeur van het Canada Instituut van McGill University in Montreal wordt gekarakteriseerd als ‘achtbaan’, heeft Harper in de laatste peiling van Forum Research zijn comfortabele voorsprong (34 procent) verloren. Maar het is niet Ignatieff die hem op de hielen zit, maar Jack Layton, de sympathieke voorman van de New Democratic Party (NDP). Hij staat in de peilingen op 32 procent. Ignatieff is met 22 procent gedegradeerd naar de derde plek.
Academicus Ignatieff en doceerde tientallen jaren aan Cambridge, Oxford en Harvard. Deze respectabele universiteiten hebben één ding gemeen: ze staan niet in Canada. In het jaar dat Harper – de te kloppen man – premier werd, keerde hij terug naar zijn geboortestad Toronto. In 2008 werd hij gekozen tot leider van de liberalen. Ondanks een campagne die hem naar alle hoeken van het immense Canada bracht, weet de liberale leider zich niet bekend te maken – laat staan geliefd. ‘Just visiting’ (slechts op bezoek), sneren zijn politieke tegenstanders.
Waar Ignatieff koud en afstandelijk overkomt, wordt Layton getypeerd als ‘warm, vertrouwenwekkend en aardig’. En terwijl de ervaren NDP-politicus geen nieuw verhaal vertelt, lijken de Canadezen ineens massaal te luisteren, merkt politicoloog Maioni. ,,Ze zijn vatbaar voor de boodschap van ‘good old Jack’.” De sociaaldemocraat wil de sociale zekerheid beschermen en de gezondheidszorg betaalbaar houden. ,,Dat vinden veel Canadezen belangrijk.” De onverwachte eindspurt van de NPD duwt de liberalen, die als partij uit het politieke centrum normaal juist stemmen zou winnen, in de verdrukking.
Zo zijn de aanvankelijk voorspelbare verkiezingen ineens ongemeen spannend geworden. Als de conservatieven van Harper er niet in slagen een meerderheid te krijgen, zou Canada wel eens te wachten kunnen staan waarmee Groot-Brittannië in 2010 werd geconfronteerd: een ‘hung parliament’, waarin geen enkele partij een meerderheid heeft. Canada heeft in tegenstelling tot Nederland geen traditie van coalitieregeringen. Maioni: ,,Dat wordt hier als ‘ondemocratisch’ gezien.” Vooral als zo’n coalitie ook nog eens afhankelijk zou worden van de steun van de separatistische partij Bloc Quebecois, vult Heard aan. ,,Daar is echt grote weerstand tegen.”