(Van onze correspondent Hanneke Keultjes)
TRACY (GPD) – Als Nijee Davis gaat slapen, is een metalen kastje het enige dat zijn hoofd scheidt van de voeten van zijn medegevangene. Davis, een kleine zwarte man met vriendelijk gezicht en tattoos op beide handen, zit vast voor een geslaagde bankoverval. Maar hij kreeg wroeging en gaf zichzelf aan. Nu woont hij al 19 maanden in de gymzaal van de Deuel-gevangenis. Samen met bijna 250 anderen.
De gevangenen noemen het Cadillac-bedden, de platte ijzeren bedden die rijen dik staan opgesteld. In het jargon heten ze ‘niet-traditionele bedden’. Deuel Vocational Institution in Noord-Californië is berekend op 1681 gevangenen. Maar er wonen er 3618.
Als de reguliere cellen vol zitten, zijn er creatieve oplossingen nodig, zegt gevangenisdirecteur Ron Rackley. ,,Dat is een ingewikkelde puzzel, want we hebben ook te maken met rivaliserende bendeleden die om een speciale behandeling vragen.”
De gevangenen die in afwachting zijn van een bed in een andere gevangenis, zijn in het oranje gestoken. Zij blijven er doorgaans tussen de 30 en 120 dagen. De veroordeelden die hun straf uitzitten in de Deuel-gevangenis hebben blauwe pakken aan. Als ze van de cel of slaapzaal naar de eetzaal gaan, moeten ze met hun handen op hun rug lopen. Alleen de ‘blauwe’ gevangenen wonen in de tot slaapzaal omgetoverde gymzaal. Minimaal drie bewapende bewakers houden hen in de gaten. Cipier Rodriguez heeft ze net geteld: 247.
Jaarlijks zijn er 450 ‘incidenten’: vechtpartijen waarbij de bewakers in actie moeten komen. Een aantal dat al jaren stabiel is. ,,Zet tweehonderd kleuters, professoren of geestelijken bij elkaar en je krijgt al irritaties”, zegt Rackley. ,,Vermenigvuldig dat met criminelen en dan heb je nóg meer irritaties.”
Californië worstelt met overvolle gevangenissen. De aanpak van criminaliteit is keihard. Op een kleine overtreding staat een celstraf en 67 procent gaat na het uitzitten van de straf weer in de fout. Pleeg je drie vergrijpen – van winkeldiefstal tot moord – dan verdwijn je 25 jaar tot levenslang achter de tralies. Deze zogeheten ‘three strikes and you’re out’-wet zorgde mede voor de uitpuilende gevangenissen.
Het hooggerechtshof oordeelde in mei dat de ‘niet-traditionele’ bedden ongrondwettelijk zijn. In de zomer van 2013 moeten ze weg zijn. Rackley heeft al bijna honderd bedden opgeruimd. Een nieuwe wet maakt het mogelijk mensen die veroordeeld zijn voor een niet-gewelddadig misdrijf, of die de voorwaarden van hun vervroegde vrijlating schenden, over te dragen aan de provincie. Die zorgt dan voor een cel in een provinciale gevangenis of reclasseringsprogramma’s.
Maar de gevangenen zelf lijken de geïmproviseerde slaapzalen niet erg te vinden. De sereen glimlachende Roger Jones was ooit ‘een dief’ door zijn drugsverslaving. ,,Nu ben ik al een jaar clean. Ik heb geen probleem met mijn ‘cel’. Ik vind het prettig dat ik de vrijheid heb rond te lopen en te douchen wanneer ik wil.”
Davis brengt zijn dagen lezend door op zijn Cadillac-bed. ,,Ik lees zelfhulpboeken, want ik wil hier anders uitkomen dan ik erin kwam. Beter.” Als voorbereiding op zijn vrijlating leest Davis Automatic Millionaire, een boek dat hem leert hoe rijk te worden op een legale manier. Al ziet de bankrover er zelf de ironie niet van in.

KADER
Deuel Vocational Insitution werd in 1953 geopend als een gevangenis waarin veroordeelden een opleiding konden krijgen. Maar er kan al lang geen opleiding meer worden gevolgd, daarvoor zitten de cellen te vol. Het enige wat is overgebleven is de melkveehouderij die door gevangenen wordt gerund. Het complex is nu een intakecentrum van waaruit gevangenen naar andere gevangenissen worden getransporteerd. Met de nieuwe wetgeving hoopt de gevangenisdirectie eind 2012 weer opleidingen loodgieter, automonteur en lasser aan te kunnen bieden.