(Van onze correspondent Hanneke Keultjes)
NEW YORK (GPD) – De regels waren simpel, zaterdagavond tijdens een forum van de Amerikaanse zender FOX News: presidentskandidaten moesten vragen uit het publiek beantwoorden, zonder hun concurrenten bij naam te noemen. Newt Gingrich deed het toch door favoriet Mitt Romney aan te vallen op zijn bewering dat hij als gouverneur 100.000 banen heeft gecreëerd. Gingrich werd uitgejoeld.
Gingrich zit in het nauw, en een kat in het nauw maakt rare sprongen. Romney won zowel in Iowa als New Hampshire, wat sinds 1976 geen Republikeinse presidentskandidaat is gelukt. De race lijkt gelopen. Al zullen met name Gingrich en Rick Santorum, de andere concurrent, er de komende twee weken alles aan doen om Romney de voet dwars te zetten.
Romney wordt vanaf het begin al gezien als de onvermijdelijke kandidaat. Waarom?
De Republikeinen weten heel goed dat het moeilijk wordt om in november zittend president Barack Obama te verslaan – zelfs nu het slecht gaat met de economie en de werkloosheid hoog is. En als ze een kans op de overwinning willen hebben, moeten ze een kandidaat nomineren die ook de onafhankelijke kiezer aanspreekt: de kiezer die niet te conservatief is, maar ook niet te ‘links’. Dankzij die onafhankelijke stem werd Obama in 2008 gekozen.
Romney wordt gezien als iemand die de onafhankelijke kiezer aanspreekt. Tijdens de primary in New Hampshire, vorige week, werd duidelijk dat Romney óók de conservatieve kiezer aan zich weet te binden. En juist van die combinatie wordt het Republikeinse partijestablishment heel erg blij.
Maar Romney weet een belangrijke groep niet aan te spreken: de minima. Dat is ook lastig, met een geschat vermogen tussen de 65 en 264 miljoen dollar (51 en 207 miljoen euro). Zijn vermogen zit deels in goud en paarden en werd vergaard in de jaren dat hij als consultant in de financiële wereld een dik belegde boterham verdiende. Dan kan Romney nu wel zeggen dat hij werkloos is – hij heeft momenteel geen betaalde baan – maar daarmee weet hij de kiezer met een laag inkomen niet te foppen.
Winst in South Carolina, waar zaterdag wordt gestemd, is van symbolisch belang: sinds 1980 is het niemand gelukt president te worden zonder winst in de zuidelijke staat. Gingrich is er volgens de meeste peilingen de grootste concurrent van Romney en probeert hem aan te vallen met harde tv-spotjes. De belofte dat hij geen negatieve campagne zou voeren, wordt met iedere overwinning van Romney minder waard. Intussen weet Santorum zich gesteund door 150 sociaal-conservatieve leiders die de opmars van Romney willen stoppen.
Want Romney kan dan wel de meest ‘electable’ (verkiesbare) kandidaat zijn, veel ‘gewone’ Amerikanen zien een te perfecte, te gladde kandidaat. Er lijkt geen foutje aan hem te ontdekken. Op campagnepad doet Romney veel om dat beeld bij te stellen. In Iowa en New Hampshire verscheen hij niet strak in het pak, maar in een spijkerbroek met een stoere westernriem en ruitjesoverhemd. Vier van zijn vijf zonen die daar campagne voerden, spraken over hun vader. ,,Onze vader is gierig”, stelde Josh Romney, een jonge uitvoering van zijn vader. Hij wilde er maar even mee zeggen dat president Romney het Amerikaanse congres niet zal toestaan geld te verkwisten.
Dat is een heel belangrijk verkiezingsthema: het huishoudboekje van Amerika op orde brengen door het begrotingstekort terug te dringen. Romney wordt door de meeste Republikeinse kiezers gezien als dé man die dat kan bewerkstelligen.