Voormalige staalstad Pittsburgh, waar het ooit ’s middags al aardedonker was door de rook en roet van de staalfabrieken, is momenteel oranje. Al weken is de stad vanwege het festival Distinctively Dutch in Nederlandse cultuur gedoopt.

(Van onze correspondent Hanneke Keultjes)
PITTSBURGH (GPD) – Als makke lammeren stellen mensen zich in een nette rij op voor de deur van galerie SPACE in de Amerikaanse stad Pittsburgh. Voordat ze naar binnen kunnen, moeten ze door een beveiligingspoortje. De ‘metaaldetector’ vergelijkt de gezichten van iedereen die er doorheen stapt met de foto’s van 350 beroemdheden. ,,I love it”, gilt een meisje dat een witte strook tule als rok draagt verrukt als ze ziet dat haar gezicht op de androgyne zanger Boy George lijkt.
Het is niet echt, maar kunst. Nederlandse kunst om precies te zijn, van Marnix de Nijs. En het publiek in Pittsburgh reageert precies zoals hij dat wil. ,,Ik wil mensen bewust maken van de invloed van technologie in het dagelijks leven. Zonder erbij na te denken gaan ze door de beveiligingspoortjes op vliegvelden. En hier doen ze precies hetzelfde. Ze weten niet wat hen te wachten staat, maar toch lopen ze erdoorheen.”
Pittsburgh, in de Amerikaanse staat Pennsylvania, is in de 19de eeuw groot geworden dankzij de staalindustrie. De roet die de fabrieksschoorstenen uitstootte, zorgde ervoor dat het overdag soms aardedonker was. Nu zijn de staalfabrieken dicht en heeft de geboortestad van popart-kunstenaar Andy Warhol zich opnieuw uitgevonden als cultuurmetropool. Tot eind mei hangt er een oranje gloed over de stad. Figuurlijk, want de stad staat sinds februari in het teken van het culturele festival Distinctively Dutch (‘Onderscheidend Nederlands’): toneel, beeldende kunst, film, muziek, dans, literatuur en architectuur.
Alles is tot eind mei Nederlands. En dus voert de Gallery Crawl, een kroegentocht langs tientallen musea en galeries in de stad, deze vrijdagavond langs veel Nederlandse kunst.
Curator Murray Horne haalde vooral veel Nederlandse ‘nieuwe mediakunst’ naar Pittsburgh. ,,Daar blinken jullie in uit. Die installaties spreken jongeren tussen de 18 en 30 aan en die proberen wij vooral naar onze galeries te trekken.” Dat dit lukt, bewijst de Wood Street Gallery. Daar kijkt een groepje jongeren naar de videokunst van Guido van der Werve waarin de kunstenaar voor een gigantische ijsbreker uitloopt. In de tien minuten durende film ‘nummer acht’ houdt hij continu hetzelfde tempo aan, waardoor het schip hem nooit inhaalt en hij niet in het dikke ijs verdwijnt. ,,Maar toch willen ze weten hoe het afloopt”, lacht Horne. ,,Nieuwe mediakunst betrekt het publiek echt bij de werken.”
Zoals de interactieve installatie ‘Horizon’ van Geert Mul in een galerie een paar honderd meter verderop, die net als De Nijs afgestudeerde aan de Hogeschool voor de Kunsten in Arnhem. Hij maakte een database van 380 landschapsschilderijen en -tekeningen met een duidelijke horizon uit museum Booijmans van Beuningen, projecteert die op een groot scherm en laat de beelden met een speciaal softwareprogramma in elkaar overlopen door de bewegingen van het langslopende publiek. ,,Eigenlijk werkt dat het best als het rustig is, maar nu is het zo druk dat de werken constant overlopen”, lacht hij. Volgens Mul zijn Nederlandse kunstenaars vooral goed in deze vorm van kunst omdat er financiële middelen beschikbaar waren. Met de bezuinigingen wordt dat in de toekomst lastiger, vermoedt hij. ,,Ik voel me wel gepakt. Deze sector heeft het al moeilijk genoeg.”
Het evenement wordt georganiseerd door Pittsburgh Cultural Trust, dat een verloederd deel van de binnenstad dat tot eind jaren tachtig de rosse buurt van de stad was met veel succes transformeerde tot het Culturele District. De stichting organiseerde al eerder thema-festivals met het Australia Festival in 2007 en het Quebec Festival in 2004. Dit jaar werd gekozen voor een Nederlands festival, medegefinancierd door de Nederlandse overheid. ,,We zien veel overeenkomsten tussen Pittsburgh en Nederland en dan vooral Amsterdam”, zegt Veronica Corpuz van de stichting. Zo heeft Pittsburgh ook veel water (de rivieren Allegheny, Monongahela en Ohio komen er samen) en veel bruggen (446, alleen Venetië heeft er meer) die de verschillende stadsdelen met elkaar verbinden.
Voor jonge Nederlandse kunstenaars is het heel wat om hun werk ineens in een Amerikaanse galerie terug te zien. Fotograaf Rachel Nieborg exposeert haar foto’s, actiestillevens waarmee ze een draai geeft aan schilderijen van oude meesters, voor het eerst buiten Nederland. ,,Spannend hoor. Maar heel leuk.” Ze hoop dat de expositie leidt tot nieuwe kansen in de VS. Over belangstelling heeft ze in Penn Gallery, waar de foto’s van Nieborg en ontwerper Inge Mulder van de rood geverfde muren spatten, niet te klagen. Het is er net als in de rest van de binnenstad gezellig druk.
Het sluitstuk van de galerietocht moet dan nog komen: de wereldpremière van The News, het nieuwe werk van JacobTV, de artiestennaam van Jacob ter Veldhuis. De ‘reality opera’ van Ter Veldhuis combineert beelden, muziek en zang op een indrukwekkende manier in een negentig minuten durend audiovisueel spektakel waarin de actualiteit voorbij trekt. Occupy Wall Street, Sarah Palin, de Arabische lente, de paus, Lady Gaga, president Obama en de aardbeving in Japan komen langs.
Maar ook in The News zit een stukje Nederland: het publiek in het Byham Theater in Pittsburgh ziet ineens koningin Beatrix op een groot scherm langskomen in haar gouden koets. Met een lijzige, vertraagde stem leest zij een deel van de Troonrede voor. ,,Ik wil de pracht en praal van de monarchie laten zien, dat is toch een verdwijnende wereld. En ze heeft een beeldschone stem”, verklaart Ter Veldhuis zijn keuze. Daarna gaat de montage verder met een geagiteerde Amerikaanse tv-dominee. Het publiek lacht en klapt. Maar als een sluipschutter vertelt hoe hij in Irak een ‘verdachte’ vrouw doodschoot die alleen een witte zakboek uit haar gewaden wilde trekken, blijven de Amerikanen doodstil. Begrijpelijk, zegt Ter Veldhuis na afloop. ,,Het is natuurlijk ook hartverscheurend. Ik wilde er de waanzin van oorlog mee laten zien.”
Zijn team is Nederlands, op het muziekensemble na. Dat komt uit Chicago en heeft het stuk in een week ingestudeerd. Ter Veldhuis is zelf twee tot drie jaar met de productie bezig geweest. Later dit jaar moet The News, dat telkens wordt aangepast aan de actualiteit, in Europa te zien zijn. Het is nog niet bekend of de show ook naar Nederland komt. Josefien Stoppelenburg, één van de twee zangeressen, neemt tijdens de show de klassieke partijen voor haar rekening. ,,Jacob heeft het op mijn stem geschreven”, zegt ze voordat ze voor de lokale media op de foto gaat met de cast. Stoppelenberg: ,,Het stuk heeft zoveel lagen, er komt zoveel bij kijken en alles moet kloppen. Dat zo’n unieke voorstelling dan op een Nederlands festival in Pittsburgh in première gaat, maakt het helemaal bijzonder.”