(Van onze correspondent Hanneke Keultjes)
NEW YORK (GPD) – Na lang wachten is het best bewaarde geheim van Washington bekend: het Amerikaanse hooggerechtshof houdt de zorgwet van president Barack Obama tegen alle verwachtingen in overeind. Vijf vragen (en antwoorden) over de wet en de uitspraak.

1. Wat houdt de wet precies in?
In de VS zijn naar schatting bijna vijftig miljoen mensen onverzekerd en verzekeraars mogen zieke mensen uitsluiten van dekking. De wet van Obama brengt daar verandering in. Mensen met een bestaande aandoening of chronische ziekte kunnen niet meer worden geweigerd, jongeren kunnen tot hun 26ste op de polis van hun ouders blijven staan en preventieve zorg is gratis. Maar de fundering is het belangrijkst: iedereen moet verplicht een zorgverzekering afsluiten, op straffe van een boete. Want alleen als iedereen is verzekerd, blijft de almaar duurder wordende gezondheidszorg betaalbaar.

2. Klinkt goed. Maar er was veel verzet tegen de wet. Waarom?
Het is die verplichting die veel Amerikanen – het volk van vrijheid en eigen keuzes – in het verkeerde keelgat schiet. Waarom zouden ze moeten betalen voor de zorgkosten van een zieke, terwijl ze zelf kerngezond zijn en nooit naar de dokter gaan? Dat solidariteitsbeginsel is socialistisch, Europees, on-Amerikaans, oordeelden zij. Daarnaast heeft de regering-Obama de voordelen van de wet onvoldoende uitgelegd. Daar was te weinig geld voor. Een groot aantal staten en andere tegenstanders spanden een rechtszaak aan om de wet met een beroep op de grondwet van tafel te krijgen. Die zaak kwam uiteindelijk terecht bij het hooggerechtshof.

3. Zo. In de VS bemoeien rechters zich dus met de politiek?
In de Verenigde Staten is het Supreme Court belast met het toetsen van wetten aan de grondwet. Een groep van 26 staten en individuele tegenstanders twijfelden aan de grondwettelijkheid van de Affordable Care Act, zoals de wet van Obama officieel heet. Eind maart trokken de negen rechters (voor het leven benoemd) drie dagen uit om de wet met tegenstanders en de landsadvocaat te bespreken. De afgelopen 45 jaar was er door de opperrechters niet meer zoveel tijd uitgetrokken voor één zaak.

4. Wat oordeelde het hooggerechtshof?
Kort door de bocht: de wet is niet in strijd met de grondwet. De basis voor de verplichte verzekering en de boete die wordt opgelegd aan mensen die onverzekerd blijven, mag alleen niet in de grondwettelijke clausule gevonden worden waarin de regering deze zocht. Maar de vijf rechters die de meerderheid vormden, verzonnen een list: de boete kan beschouwd worden als belasting. En zo is ook de kern van Obamacare grondwettelijk.

5. Nu de wet is goedgekeurd, kan er niks meer aan worden veranderd?
De wet is nog niet helemaal ingevoerd. De belangrijkste delen van de wet, met de verplichte verzekering, gaan pas in 2014 in. Maar hoger beroep is niet mogelijk. Toch is de wet door de uitspraak nog niet in steen gebeiteld (al staat-ie straks wel in alle geschiedenisboeken). Mitt Romney, Obama’s Republikeinse uitdager, heeft al aangekondigd de wet in de prullenbak te gooien als hij in november de verkiezingen wint. Het Amerikaanse congres kan nog wel aan de wet morrelen. De (symbolische) stemming om de wet terug te draaien staat al gepland voor 11 juli.