(Van onze correspondent Hanneke Keultjes)
NEW YORK (GPD) – Na de zilveren dienblaadjes met kleine stukjes witbrood worden een soort borrelglaasjes rondgebracht door tienerjongens gestoken in smetteloos wit overhemd met stropdas. In de glaasjes zit geen wijn of wodka, maar water. Dit is de communie volgens de mormonen, die verslavende stoffen als alcohol en cafeïne afzweren. De Kerk van Jezus Christus van de Heiligen der Laatste Dagen – beter bekend onder de ‘geuzennaam’ mormomen – is de snelst groeiende kerk van de Verenigde Staten. In de afgelopen tien jaar kwamen er twee miljoen leden bij. Ook in New York groeide de kerk: van 16.055 leden in 2001 tot 43.293 dit jaar. Een toename van 170 procent.
De Republikeinse presidentskandidaat Mitt Romney is deze dagen één van de bekendste leden van het geloof dat in 1830 op Amerikaanse bodem ontstond. In dat jaar werd Joseph Smith Jr. volgens het geloof van de kerk door de engel Moroni naar gouden platen geleid. De teksten die daarop stonden vertaalde hij en bundelde hij in een boek. Het Boek van Mormon geeft de kerk haar bijnaam en geldt naast het Oude en Nieuwe Testament als één van de heilige geschriften.
Naast het ‘extra’ boek is de kerk ook fysiek anders dan andere kerken. Het ontmoetingscentrum van de eerste wijk (gemeente of parochie) in Manhattan is gevestigd in een gebouw waarin ook de New Yorkse tempel huist. Die heilige plek is alleen toegankelijk voor toegewijde gelovigen, maar op de tweede verdieping is iedereen op zondag welkom. In de kapel, die vanwege de bijna driehonderd mannen, vrouwen en opvallend veel kinderen uitgebreid is met de aanpalende gymzaal, is het beginpunt van de zondagse diensten.
Na gezang en toespraken fluks huiswaarts keren is er niet bij. In groepjes verdwijnen de gelovigen naar klaslokalen op dezelfde verdieping. In één van de lokalen zingen kinderen van drie tot twaalf jaar lofzangen, in een ander lezen tieners het Boek van Mormon via een app op hun smartphone. In een grotere zaal krijgen de volwassen gelovigen zondagsschool. Mary Martha Checketts geeft onderwijl haar pasgeboren zoon Clyde op schoot de fles, haar man Andrew heeft tweelingbroertje Charles onder zijn hoede. ,,Dat kan hier allemaal”, glimlacht Mary Martha.
De nadruk die de kerk op het gezin legt is ook de voornaamste aantrekkingskracht ervan, zegt emeritus-hoogleraar Jan Shipps, die geldt als een van de voornaamste niet-mormoonse experts over de Kerk. ,,Het kerngezin staat centraal: vader, moeder en kinderen. Die zijn eeuwig verbonden, ook na de dood.” De 83-jarige oud-professor aan de University of Indiana-Purdue University Indianapolis heeft vijftig jaar van haar leven onderzoek gedaan naar mormonen. ,,We zien bijvoorbeeld dat alleenstaande moeders zich bekeren tot de kerk. Volwassen mannen binnen de kerk nemen dan de vaderrol op zich. Overigens zonder dat ze een relatie met de moeder hebben. Kuisheid is een andere pijler van de kerk.”
Een volledige zondagsdienst is een hele zit en duurt drie uur. Dat is geen bezwaar, maar juist een voordeel, vindt Tara Bench, die al haar hele leven mormoon is. ,,Als ik een zondag heb gemist, voel ik me niet spiritueel gevoed.” De dertiger, die als voedingsredacteur werkt bij een magazine, wordt door kerkgangers aangesproken als ‘zuster Bench’. Mormonen spreken mede-gelovigen aan als zuster of broeder. Bench leidt het laatste uur, de speciaal voor vrouwen bedoelde ‘zusterhulpverlening’. De mannen volgen in een ander lokaal ‘priesterschap’. De lessen draaien om een praktische toepasbaarheid van de geschriften. Bench: ,,De geschriften zijn duizenden jaren geleden geschreven. Het is geweldig te leren hoe je ze gebruikt in je dagelijks leven.
Bisschop Kem Nixon – in het dagelijks leven maatschappelijk werker – leidt de wijk en is net als alle andere ambtsdragers een vrijwilliger die voor drie tot vijf jaar wordt ‘geroepen’. ,,Mijn volgende functie kan schoonmaker zijn”, zegt Nixon. ,,Dat is net zo eervol.” De bisschop begrijpt de groeiende populariteit van zijn kerk, ondanks veel misvattingen en de aantijging van ‘rivaliserende’ kerken dat de mormonen niet christelijk zijn. ,,Mensen hebben een toenemend verlangen om in de voetsporen van Jezus Christus te stappen. Niet alleen met Pasen of Kerstmis, maar in hun dagelijks leven. Ze willen het gevoel hebben dat ze deel uitmaken van iets groters.”
Religie is belangrijk in de Verenigde Staten. Terwijl in veel westerse landen de kerken al jaren leeglopen, stromen de meeste kerken in de VS juist vol. ,,In Europa is de klassemaatschappij debet geweest aan de secularisatie”, zegt emeritus-professor Jan Schipps. ,,Ontkerkelijking was een manier om aan een klasse te ontsnappen. In de VS zijn er nauwelijks klassen. Bij een enquête in de jaren zestig zei tien procent van de bevolking bij de arbeidersklasse te horen, tien procent bij de bovenklasse en tachtig procent bij de middenklasse.” Dat óók in de snelle en drukke wereldstad New York de kerken steeds voller zitten, verbaasde onderzoekers vorig jaar. Emeritus-professor religiestudies Shipps heeft er wel een verklaring voor: ,,Een stad kan eenzaam zijn. Iedereen zit thuis en kijkt tv in plaats van op de veranda met de buren te praten. Ze houden zich alleen met zichzelf bezig. Daarom zoeken mensen in kerken naar gemeenschapszin; het gevoel ergens bij te horen.”

Kader
Van de ruim 300 miljoen Amerikanen geeft ruim 80 procent aan bij een kerk te horen, zo’n 40 procent gaat iedere zondag naar de kerk en ruim 50 procent zegt wekelijks te bidden. Veruit de meesten zijn protestant of katholiek.
Binnen de protestantse kerk bestaat een veelheid aan stromingen: presbyteriaans, methodist, episcopaal, baptist, en lutheraan zijn de grootste. De snelst groeiende kerk is de mormoonse, op de voet gevolgd door de islam.
Hoewel geloof belangrijk is in de VS, nemen onderzoekers bij Amerikanen onder de dertig jaar een groeiende twijfel waar over het bestaan van God.