(Door Hanneke Keultjes)
EXETER – Mary Anne Huntsman lacht haar perfecte witte tanden bloot. En daar heeft ze alle reden toe. Haar vader, presidentskandidaat Jon Huntsman, heeft zojuist een dolenthousiast publiek toegesproken in Exeter. Huntsman hoopt dinsdag in New Hampshire te herhalen wat Rick Santorum vorige week in Iowa deed: vanuit het niets wil hij tijdens de eerste primary de tweede plek halen, pal achter Mitt Romney. Dat zou – met dank aan drie van zijn dochters – wel eens kunnen lukken.
Als ‘Huntsman Daughters’ voeren ze campagne voor hun vader – onafhankelijk van de officiële campagne. Vooral dankzij hun twitteraccount @jon2012girls werd het trio beroemd. Het bleek een gouden greep, zegt Mary Anne, want daardoor kreeg Huntsman óók publiciteit. ,,Als ‘dad’ het goed doet, is dat zeker deels te danken aan ons.” Samen met haar eveneens perfect gemaquilleerde zussen Liddy en Abby staat ze in de Town Hall van Exeter te wachten op een live-interview met politieke zender C-SPAN.
Een half uur eerder had Huntsman, in een bruin leren vliegeniersjack, de binnenkant van het schattige stadhuis goedkeurend in zich opgenomen. In dezelfde zaal waar hij in juni 2010 zijn campagne aftrapte, zag hij deze maandagavond rood-wit-blauwe banieren, plakkaten met zijn achternaam in hoofdletters en vooral veel mensen. Heel veel mensen.
Huntsman is op papier de gedroomde presidentskandidaat: hij heeft ervaring in het bedrijfsleven, leidde als gouverneur de staat Utah en werkte als ambassadeur in het buitenland; het meest recent in China, niet bepaald het minst belangrijke land ter wereld.
Maar hij heeft één probleem. De Republikeinse kiezer lijkt niet echt warm voor hem te lopen. Hij zou te gematigd zijn. Zo is hij voor geregistreerd partnerschap van homoparen, weigert hij te beloven dat hij de belasting niet zal verhogen en wordt hij verdacht gevonden omdat hij door de Democratische president Obama als ambassadeur naar China werd gezonden.
Huntsman besloot daarom Iowa over te slaan en al zijn pijlen te richten op de staat New Hampshire, waar hij dankzij de gematigde kiezers meer kans dacht te maken. Hier voerde hij onvermoeibaar campagne, sprak er 170 keer, in bakkerijen, zaaltjes, maar ook bij de mensen thuis in de woonkamer. Nét op tijd lijkt het vruchten af te werpen. In de peilingen stijgt hij gestaag en vecht hij inmiddels met Ron Paul om de tweede plek.
Mohammed Motin (31) is niet verrast door de opmars. Hij vat de reden van zijn steun samen door naar het motto van Huntsman te wijzen: ‘country first’ (het land op de eerste plaats). ,,En hij heeft een solide plan voor de economie waarmee hij het begrotingstekort kan terugbrengen.”
Tijdens de bijeenkomst in Exeter stelde Huntsman ook het ‘vertrouwenstekort’ aan te pakken: Amerikanen moeten weer vertrouwen krijgen in instituties als het congres. Kris Martin, die samen met haar man Paul de bijeenkomst bezocht, is daardoor overtuigd. Haar stem gaat naar Huntsman.
Maar wat gebeurt er na New Hampshire met de presidentskandidaat die al zijn geld op New Hampshire heeft gezet? ,,Dat is een hele goede vraag”, zucht ze. Want zelfs als Huntsman het hier tijdens de voorverkiezing buiten verwachting goed doet, is dat waarschijnlijk meteen de laatste keer. De volgende voorverkiezing is in South Carolina, waar de kiezers veel conservatiever en religieuzer zijn dan in New Hampshire.
De Huntsman Daughters gaan hoe dan ook volle kracht vooruit, vertelt Liddy. ,,Wij gaan woensdag direct door naar South Carolina. De vliegtickets zijn al gekocht.”
Maandelijks archief: januari 2012
SANTORUM MAAKT ROMNEY IN NEW HAMPSHIRE NIET NERVEUS
Beantwoorden
(Van onze correspondent Hanneke Keultjes)
NEW YORK (GPD) – ,,Wordt het verschil hier groter dan acht stemmen?” Mitt Romney lachte ontspannen in Manchester, New Hampshire waar hij campagne voert voor de voorverkiezingen van aanstaande dinsdag. Het antwoord op zijn vraag is vermoedelijk ja. New Hampshire is veel minder religieus en conservatief dan Iowa, waar Rick Santorum – naar eigen zeggen ‘de ware conservatieve kandidaat’ – het onverwachts goed deed door Romney bijna te kloppen.
Zelfs als Santorum het momentum weet te behouden, is in New Hampshire een herhaling onwaarschijnlijk. Romney heeft een grote aanhang in de oostelijke staat en investeerde veel tijd en geld in het overhalen van potentiële kiezers. Terwijl Santorum die tijd gebruikte om kris-kras door Iowa te reizen om er maar liefst 381 keer te spreken. De restaurantketen Pizza Ranch, waar hij 36 keer speechte, noemde zelfs een kipsalade naar de Republikeinse presidentskandidaat. De strategie van Santorum werd geboren uit noodzaak: hij kon in Iowa geen enkel tv-spotje betalen. Hij had zelfs nauwelijks geld voor essentiële zaken als vliegtickets en huurauto’s.
Ook in New Hampshire worstelt Santorum om voldoende geld bij elkaar te krijgen voor zijn campagne. Hij hoopt dat zijn goede resultaat in Iowa hem financiële steun van rijke politieke actiegroepen en politieke steun van religieuze organisaties oplevert. Maar zelfs als die over de brug komen, kan het zijn gebrek aan medewerkers en zijn netwerk in New Hampshire niet compenseren. En ditmaal ontbreekt het hem aan de tijd om in ieder zaaltje te spreken om zijn naamsbekendheid te vergroten.
Ondertussen lijken zijn concurrenten – naast Romney ook Ron Paul – hem telkens een paar stappen voor te zijn. Alleen al deze week gaven zij 500.000 dollar (385.000 euro) uit aan reclamespotjes. En waar Santorum pas woensdagavond in New Hampshire arriveerde, domineerde Romney die dag het nieuws. ’s Ochtends was hij al met een vliegtuig vol pers in de staat aangekomen. Hij bracht de voormalige gouverneur van New Hampshire en een senator mee op het campagnepad om aan te geven dat hij de kandidaat is die de steun heeft van de Republikeinse partij in de staat. Oud-presidentskandidaat John McCain sprak ook zijn steun uit voor Romney.
De peiling van gisteren (donderdag) laat zien dat Romney de steun krijgt van 41 procent van de kiezers. Op nummer twee staat Paul met 18 procent en Santorum bezet de derde plek met 8 procent van de stemmen. Zijn bijna-overwinning in Iowa en het opgeven van zijn voornaamste concurrent Michele Bachmann geeft hem wel wind in de zeilen, want een dag eerder was dat nog 6 procent. Maar met nog vier dagen te gaan tot de voorverkiezing valt dat niet meer in te halen, erkende Santorum zelf ook. Zijn doel is om ‘het zo goed mogelijk’ te doen om daarna zijn pijlen te richten op de conservatieve zuidelijke staat South Carolina die 21 januari naar de stembus gaat. Daar kan hij het de gematigde Romney wel moeilijk maken.
KIEZERS VAN OPGESTAPTE BACHMANN ZOEKEN DE ANTI-ROMNEY
(Van onze correspondent Hanneke Keultjes)
PANORA/DES MOINES (GPD) – Niemand wilde dinsdagavond namens Michele Bachmann spreken tijdens de caucus in Panora. In de gymzaal van de basisschool van het dorp in Iowa beslisten de Republikeinse inwoners over hun favoriete presidentskandidaat. Terwijl het gebruikelijk is dat er voorafgaand aan de stemming voor iedere kandidaat een vurig betoog wordt gehouden, bleef het na het noemen van de naam van de enige vrouwelijke kandidaat stil. Een teken aan de wand voor Bachmann, die nota bene in Iowa werd geboren.
Dan klinkt uit een hoek van de gymzaal de stem van Tom Watts. ,,Ik spreek wel voor Michele”, zegt de verlegen vijftiger met een rood-gele baseballpet met het logo van de staatuniversiteit. ,,Niemand heeft harder gewerkt voor mijn stem dan Michele. Ik stem op haar”, klinkt het beslist. Het mag niet baten: Bachmann krijgt in Panora uiteindelijk slechts zeven van de 154 stemmen. In de hele staat zou ze als zesde eindigen. Ze liet alleen Jon Huntsman achter zich, die niet eens campagne voerde in Iowa.
Gisteren (woensdag) maakte ze in West Des Moines bekend uit de race te stappen, ondanks eerdere beloftes hoe dan ook door te gaan. Een grote klap voor haar schare trouwe fans, aanhangers van de conservatieve Tea Party-beweging. Bachmann, lid van het Huis van Afgevaardigden namens Iowa’s buurstaat Minnesota, voerde campagne als kandidaat van de conservatieve Tea Party. Veel conservatieve Republikeinen voelden zich thuis bij Bachmanns ideeën: het huwelijk is tussen man en vrouw, het gezin als hoeksteen van de samenleving (Bachmann heeft vijf biologische kinderen en 23 pleegkinderen) en God beschikt over geboorte en dood.
Het begon ook heel goed: in augustus won Bachmann bij de Straw Poll in het plaatsje Ames, een traditionele graadmeter voor de uitkomst van de presidentsverkiezingen. Maar ze piekte te vroeg: sindsdien ging haar populariteit in de peilingen gestaag naar beneden.
Wellicht was het haar gebrek aan ervaring met buitenlands beleid, misschien waren het haar uitspraken waarin ze beweerde dat president George W. Bush het socialisme had omarmd of die waarin ze zich fanatiek uitspreekt tegen het vaccin dat baarmoederhalskanker moet voorkomen. Of het viel de kiezers op dat ze het in haar uitspraken niet altijd even nauw nam met de waarheid. Zo beweerde ze eens dat president Jimmy Carter (Democraat) verantwoordelijk was voor de uitbraak van varkensgriep in 1976, terwijl dat gebeurde toen Gerald Ford (Republikein) president was.
Nu een stem op Bachmann bij de komende voorverkiezingen geen optie meer is, zullen haar kiezers naar de kandidaat gaan die het de meer gematigde Mitt Romney het moeilijkst kan maken. Waarschijnlijk vinden ze onderdak bij de eveneens christelijks-conservatieve Rick Santorum, die in Iowa verrassend bijna won – het scheelde maar acht stemmen met favoriet Romney. Maar ook Newt Gingrich dingt naar de gunst van haar kiezers. Op een bijeenkomst in New Hampshire, dat komende dinsdag naar de stembus gaat, probeerde hij de aanhangers Bachmann te paaien door te zeggen dat hij het met veel van haar ideeën eens is.
Tom Watts realiseerde zich dinsdagavond al dat het moeilijk zou worden voor Bachmann. Ze heeft één grote handicap in het religieuze en conservatieve Iowa: ze is vrouw. ,,Veel van mijn vrienden zijn het helemaal eens met haar standpunten, maar stemmen niet op haar omdat ze een vrouw is. Zij vinden dat de president hoe dan ook een man moet zijn.”
REPUBLIKEINSE CAUCUS IN IOWA WORDT BIZARRE VERTONING
(Van onze correspondent Hanneke Keultjes)
DES MOINES (GPD) – Zelden was het zó spannend in Iowa. Om de vier jaar staat de schijnwerper van de wereld voor één dag gericht op de kleine plattelandsstaat in het midden van de VS, als daar de strijd om het Witte Huis losbarst. Maar dit keer wist de schijnwerper niet waar het de lichtbundel op moest richten: Mitt Romney of Rick Santorum.
Na de caucus in Iowa, een reeks partijbijeenkomsten waarin kiezers hun favoriet bepalen, wisselden de twee Republikeinse presidentskandidaten urenlang stuivertje. Dan stond Santorum met vier stemmen voor, dan weer nam Romney met zestien stemmen de leiding. Op het allerspannendste moment stond Santorum met slechts één stem voor.
Maar na een lange uitslagenavond en -nacht won Romney, met acht hele stemmen verschil. De oud-gouverneur van Massachusetts had 30.015 stemmen, de oud-senator namens Pennsylvania bleef op 30.007 stemmen steken.
Het lange wachten was te wijten aan een communicatiefout; volgens het partijbestuur in Iowa had één van de 1774 kiesdistricten de stemmen nog niet doorgegeven. Maar het desbetreffende district had de gegevens wél gemeld, vertelden bestuurders Edith en Carolyn. De dames lagen al te slapen en waren zich van geen kwaad bewust. Wakkergebeld door journalisten van CNN herhaalden zij de cijfers van hun district live op de buis. En na een snelle rekensom bleek dat Romney gewonnen te hebben.
Toch is de morele overwinning voor Santorum die de tweede plaats veroverde. Twee weken geleden kon hij nog geen huiskamer vol krijgen en werd hij uitgelachen omdat hij zijn campagne stug doorzette. De afgelopen dagen werden zijn bijeenkomsten massaal bezocht. In Boone vielen belangstellenden zelfs flauw door de drukte en hitte.
Dat terwijl Santorum niet de meest charismatische kandidaat is. Maar de inwoners van Iowa zijn conservatief en de gelovige Santorum presenteerde zich als het archetype van een conservatief. Dan hoef je geen briljante spreker te zijn. Dat de antwoorden op vragen van kiezers vaak lang en saai zijn, vinden zijn aanhangers ook geen probleem.
Toen Santorum dinsdag kort voor middernacht zijn aanhangers toesprak wist hij een gevoelige snaar te raken toen hij het had over zijn dochter Isabella die aan een zeldzame ziekte lijdt. De kans dat zij voor haar eerste levensjaar zou overlijden, was 90 procent. Nu is Isabella 3,5 jaar.
Ook Romney zette zijn gezin in. Vier van zijn vijf volwassen zonen voerden campagne voor hem, maar Ann, zijn echtgenoot sinds 42 jaar, bleek het geheime wapen. Zelfs in een grote, kille fabriekshal in Clive wist zij met een persoonlijk verhaal over moederschap de harten te stelen.
De verkiezingskaravaan trekt nu verder naar de oostelijke staat New Hampshire, waar op 10 januari de eerste voorverkiezing (primary) wordt gehouden. In het veel minder conservatieve en gelovige New Hampshire maakt Santorum weinig kans. In de peilingen gaat Romney daar soeverein aan kop.
FANATIEKE FANS WETEN HET ZEKER: RON PAUL WINT IN IOWA
(Van onze correspondent Hanneke Keultjes)
DES MOINES (GPD) – Ron Paul! Ron Paul! Ron Paul!, scanderen de aanhangers van de presidentskandidaat als zijn senator Rand Paul zijn vader aankondigt. In zijn blauwe colbertjasje – zoals altijd twee maten te groot – beklimt Paul het podium in het Marriott hotel in Des Moines, de hoofdstad van de Amerikaanse staat Iowa. ,,Blijf uit het privéleven van mensen en blijf uit andere landen”, roept Paul in de microfoon. ,,Yeah!”, schreeuwen zijn fanatieke fans.
Salon D van de Ballroom is piepklein, want verkiezingsbijeenkomsten in de ochtend worden doorgaans niet goed bezocht. Maar de populariteit van de 76-jarige Paul is zo groot, dat zijn aanhangers gisteren (maandag) zelfs ’s ochtends vroeg voor hem willen opstaan. Vooral als het de laatste campagnedag is voor de eerste krachtmeting van het campagnejaar 2012. De oplossing is simpel maar effectief: de tussenwand die Salon D van Salon F scheidt, moet eraan geloven. En nog is het dringen.
Goed nieuws voor Paul. En als het goed gaat met Ron Paul, gaat het goed met Tom Bragg. Als trouwe aanhanger verkoopt hij al maanden buttons, bumperstickers, sjaals en tuinborden met de naam van de presidentskandidaat. Zijn bestseller: een kleurrijke button met een portret van Paul in de stijl van Andy Warhol.
Vooral in Iowa gaan de zaken goed. Want hier zou Paul dinsdagavond (lokale tijd) wel eens hoge ogen kunnen gooien. Dan kiezen de inwoners van Iowa in een reeks partijbijeenkomsten, de ‘caucus’, hun favoriete kandidaat. Peilingen geven aan dat het congreslid uit Texas bij de top-3 zit en sommige opiniepeilers zetten hem zelfs boven de favoriet, oud-gouverneur Mitt Romney. ,,Al is het hier veel te koud voor mij.” Bragg komt uit dezelfde staat als Paul, het warmere Texas, en dat schept een band. Ook toen Paul in 2008 een gooi deed naar de Republikeinse nominatie, reisde Bragg in zijn kielzog.
Dat Paul gaat winnen, is voor Bragg geen vraag, maar een zekerheid. ,,De bijeenkomsten van Romney worden ook drukbezocht, maar dat is enkel nieuwsgierigheid. Het is net als wanneer iemand overweegt een auto te kopen, dan schopt hij ook altijd even tegen de banden aan. Na afloop van een spreekbeurt van Paul kopen veel mensen een bord voor in de tuin. Geloof me, dat doe je alleen als je van plan bent om op hem te stemmen.”
Paul heeft een grote groep trouwe én jonge fans. Twintiger Andrew Struss is er speciaal voor uit South Dakota komen rijden; een autorit van tien uur. Onderweg pikte hij in Minnesota zijn zus Naomi – in een donkerblauw Ron Paul T-shirt – op. Ze hopen op een foto of een handtekening in één van Pauls boeken.
Andrew was soldaat in de luchtmacht en diende in 2007 in Afghanistan. Daar ging hij nadenken over het Amerikaanse buitenland beleid en kwam tot de conclusie dat het niet-interventieplan van Paul het beste is. Het congreslid wil Amerikaanse troepen zo snel mogelijk terugtrekken uit Afghanistan en Zuid-Korea, waar ze nog altijd de wapenstilstand van 1953 bewaken. ,,Het Amerikaanse leger moet de eigen grenzen bewaken en niet in het buitenland landen bezetten.”
Paul is libertatiër, wat wil zeggen dat hij voor een beperkte overheid is die zich zo min mogelijk met de privézaken van diens burgers bemoeit. Om die ideologische reden is hij ook niet tegen abortus en het homohuwelijk. Andrew en Naomi begrijpen dat. ,,Je kunt toch niet zeggen dat je pro-life bent (anti-abortus, hk) en tegelijkertijd vóór de doodstraf zijn?”, redeneert Andrew. ,,En het homohuwelijk is een zaak van de kerk, maar in de VS hebben we een scheiding van kerk en staat”, vult Noami aan.
Maar niet iedereen is fan. Als een man die met een anti-Paul protestbord de snijdende kou buiten beu is en het Marriott hotel binnenloopt, wordt hij snel door drie potige heren naar de achteruitgang geëscorteerd.
VERKIEZINGSCIRCUS VS BARST LOS IN EIGENWIJS IOWA
Het verkiezingscircus in de VS barst morgen (dinsdag) echt los. De Republikeinse kiezers in Iowa kiezen dan tijdens de ‘caucus’ hun favoriete presidentskandidaat.
(Van onze correspondent Hanneke Keultjes)
DES MOINES (GPD) – Als je als inwoner van de Amerikaanse staat Iowa de hand van presidentskandidaat Rick Santorum nog niet hebt gedrukt, is dat in ieder geval niet de schuld van Santorum. In zijn pick-up truck heeft de Republikeinse kandidaat de afgelopen maanden alle 99 districten in de staat bezocht, was er vaker en langer dan zijn concurrenten en sprak zelfs in de kleinste zaaltjes. Nu plukt hij daar de vruchten van: met nog een dag voor de voorverkiezing in Iowa piekt hij in de peilingen. Precies op het juiste moment.
De kiezers in Iowa zijn eigenwijs en houden geen rekening met de landelijke peilingen. Vier jaar geleden, in 2008, kozen ze Mike Huckabee als winnaar van de eerste voorverkiezing in de Verenigde Staten. Huckabee, een doopsgezinde predikant, was in de verdere presidentsrace zo goed als kansloos en legde het uiteindelijk af tegen John McCain. Maar met Iowa had hij – zeer onverwachts – een mooi begin. Oud-senator Santorum, die als streng katholieke kandidaat de steun krijgt van veel evangelische organisaties, zou dat kunstje best eens kunnen herhalen.
De inwoners van Iowa die zich als Republikein hebben geregistreerd gaan morgen (dinsdag) niet naar de stembus, maar kiezen hun kandidaat in een ‘caucus’. Tijdens deze verkiezingsbijeenkomsten in scholen, dorpshuizen, bibliotheken, stadhuizen, rechtbanken en culturele centra discussiëren een avond lang over wie volgens hen de beste kandidaat is.
Omdat de eerste Republikeinse krachtmeting conform de traditie in Iowa is, staan de schijnwerpers al weken gericht op de staat in het Amerikaanse middenwesten. In de peilingen in Iowa is Santorum opgestoomd naar de derde plaats, vlak achter gedoodverfde favoriet Mitt Romney en buitenbeetje Ron Paul, die als consequent libertarische kandidaat voor een beperkte overheid is, plannen heeft om het Amerikaanse buitenland beleid tot nul terug te brengen en voor verregaande individuele vrijheid is (dus ook vóór abortus en het homohuwelijk; bijzonder voor een Republikeinse kandidaat).
Maar zelfs als aartsconservatief Santorum de voorverkiezing in Iowa zou winnen, is de kans groot dat hij het in de verdere verkiezingsstrijd aflegt tegen Romney. In de Republikeinse partij wordt de oud-gouverneur van de staat Massachusetts als de ‘onvermijdelijke kandidaat’ gezien.
De afgelopen maanden kreeg Romney tegenstand van Rick Perry, Herman Cain en het meest recent van Newt Gingrich, die verrassend aan kop ging in de peilingen. Cain heeft de handdoek inmiddels in de ring gegooid na verhalen dat hij verschillende vrouwen seksueel geïntimideerd zou hebben en er een jarenlange buitenechtelijke relatie op na zou hebben gehouden. En Gingrich zakt weg in de peilingen.
Maar wellicht weet hij dat tij nog te keren: vrijdag kreeg Gingrich in Des Moines, de hoofdstad van Iowa een brok in zijn keel en tranen in zijn ogen toen hij sprak over zijn moeder, die lijdt aan psychiatrische stoornissen. In januari 2008 stond toenmalig Democratische kandidaat Hillary Clinton laag in de peilingen toen ze geëmotioneerd raakte tijdens een campagnestop. Het hielp haar in New Hampshire aan een overwinning.
HET TRAUMA DAT IRAK HEET
Voor de feestdagen zijn alle soldaten weg uit Irak, zei president Obama. Maar thuis beginnen de problemen pas echt: in 2012 wordt de VS overspoeld met getraumatiseerde militairen.
(Van onze correspondent Hanneke Keultjes)
FORT BLISS (GPD) – Adrien Razo staat in de steeds leger wordende hal op een tafel. Met gestrekte armen houdt ze een bord boven haar hoofd: ‘Proud to be your wife’ (trots om jouw vrouw te zijn). Haar met een dikke laag make-up bedekte gezicht staat strak, want waar is haar man, sergeant Jose Razo?
Razo is twee uur geleden met 429 collega-militairen in een gecharterd toestel geland op de legerbasis van Fort Bliss in de Amerikaanse staat Texas. Dankzij de beslissing van president Barack Obama om (bijna) alle Amerikaanse militairen nog voor de feestdagen terug te halen uit Irak, heeft Adrien haar man maar zes maanden in plaats van de gebruikelijke twaalf moeten missen. Ze is 19, vertelt ze. Haar man is 32. Ze zijn al een jaar samen en dolverliefd. ,,We zijn vier dagen voor zijn uitzending door een rechter getrouwd”, zegt Adrien. ,,Nu gaan we een groot huwelijksfeest plannen.”
Als Jose zijn vrouw in de grote hal eindelijk heeft gevonden, springt Adrien in zijn armen. Haar armen sluiten om zijn nek, haar benen om zijn heupen. Alsof ze hem hem nooit meer los wil laten. Waar ze zich het meest op verheugt? ,,Eh…”, gevolgd door een ondeugende glimlach.
Voor alle echtgenotes en vriendinnen (bijzonder weinig echtgenoten en vriendjes, terwijl er toch een behoorlijk aantal vrouwelijke soldaten zijn teruggekomen) die zich op hun paasbest hebben uitgedost – lippen glimmend van de lipgloss, wimpers zwaar van alle lagen mascara – is dat hetzelfde. Stuk voor stuk verheugen ze zich op de nieuwe wittebroodsweken: na maanden gemis is hun man terug. Aan de problemen die volgen, denken ze niet.
Dat die problemen zullen komen, is zeker, zegt aalmoezenier majoor Henry McCain in zijn kantoor waar een doos tissues prominent op de tafel staat gepositioneerd. Hij weet dat niet alleen omdat hij dagelijks militairen spreekt die zich tot hem wenden voor geestelijke bijstand, maar ook uit eigen ervaring. McCain werd één keer naar Afghanistan en twee keer uitgezonden naar Irak. In totaal maakte hij driehonderd vechtmissies mee. ,,Als je net terug bent, is het geweldig. Je bent blij weer thuis te zijn. Die periode duurt ongeveer negentig dagen. Want op een gegeven moment zegt je vrouw ‘zeg oorlogsheld, ga het vuilnis eens buiten zetten’.”
Toen het leven weer ‘normaal’ werd, begonnen de problemen. McCain bleek een posttraumatische stressstoornis (PTSS) te hebben. ,,Ik werd een zombie, staarde maar wat voor me uit. Kreeg flashbacks van de nare gebeurtenissen in het veld. Paniekaanvallen. Daar had ik wel over gehoord, maar ik dacht niet dat ze ook echt bestonden. Opeens begreep ik waar al die militairen het altijd over hadden.”
Maar hulp zocht McCain niet. Schaamte zorgde ervoor dat hij zichzelf dacht te kunnen behandelen. Hij stond urenlang voor de spiegel en zei tegen zichzelf: ‘dit kan niet, jij kunt niet ziek zijn’. Uiteindelijk moest hij het toegeven: aan zichzelf, zijn vrouw waarmee hij 27 jaar is getrouwd en aan het leger. Nu is McCain ervan overtuigd dat hij als aalmoezenier soldaten met trauma’s beter kan helpen omdat hij weet wat ze doormaken. ,,Het is goed om sympathie te tonen, maar empathie is beter.”
McCain stelt dat het leger er alles aan doet om soldaten te begeleiden. Hij heeft het over weekendjes weg voor koppels, paardrijden in Texas, financiële cursussen waarbij militairen leren omgaan met het gemis aan uitzendbonus en speciale belastingvoordelen – 10 procent van het inkomen dat ze na een uitzending moeten missen – en begeleiding naar een baan in de ‘gewone’ wereld als ze uit dienst gaan. Maar het is niet voldoende.
Het uitblijven van hulp leidt tot een neerwaartse spiraal van alcohol- of drugsproblemen, stukgelopen relaties en scheidingen, het kwijtraken van banen en financiële problemen. Zo komen de ooit gelauwerde veteranen in de daklozenopvang terecht. En als het uitzicht op verbetering zo klein is, liggen suïcidale gedachten op de loer.
Iedere 36 uur pleegt er een actieve militair zelfmoord. Onder veteranen is dat aantal nog hoger: iedere dag beroven 18 veteranen zichzelf van het leven. Het wordt zelfs een epidemie genoemd. Het leger heeft een speciale ‘taskforce’ opgericht die het aantal suïcides moet terugbrengen. Tot nu toe zonder succes.
Het ministerie voor Veteranenzaken krijgt veel kritiek te verduren. Eind november hoorde het Amerikaanse congres in een speciale hoorzitting wat er allemaal mis is: de wachtlijsten voor militairen met problemen zijn enorm, er is een tekort aan getrainde therapeuten en door de grote druk om soldaten toch binnen veertien dagen te behandelen, schiet die behandeling tekort. Veertig procent van de door belangengroep Wounded Warrior Project ondervraagde militairen met psychische problemen kostte het moeite om de juiste hulp te krijgen. Een groot deel kreeg zelfs helemaal geen hulp.
Dat militairen en veteranen met problemen niet goed worden behandeld, valt niet te rijmen met het respect waarmee mannen en vrouwen in uniform doorgaans worden overspoeld. Zit een soldaat in een vliegtuig, dan wordt er op verzoek van de stewardess geapplaudisseerd voor zijn inzet, er zijn speciale kortingen voor militairen en wildvreemden willen soldaten de hand schudden om hen te bedanken. Veteranenzaken belooft dan ook beterschap. President Barack Obama maakt zich persoonlijk sterk voor betere behandeling en begeleiding voor hen die hun land dienden.
Psycholoog Diane Castillo geeft toe dat het moeilijk is. Ze werkt al 24 jaar als PTSS-deskundige in het Veteranenziekenhuis is Albuquerque in de staat New Mexico, maar zag nog nooit zoveel patiënten binnenkomen. ,,Ik verwacht dat we in 2012 te maken krijgen met een enorme instroom.” Ze behandelt getraumatiseerde soldaten en veteranen door hen keer op keer hun nare ervaringen opnieuw te laten beleven, zodat de scherpte kantjes er vanaf gaan. Een moeizaam en vooral langdurig proces.
En doorgaans melden militairen en veteranen zich pas als het eigenlijk al te laat is, weet Castillo. Hoewel PTSS steeds vaker voorkomt, blijft er een taboe op rusten. ,,Dat wordt wel minder. Het wordt niet meer gezien als zwakheid. Bovendien duurt het na een uitzending een tijdje voor symptomen van trauma’s en drank- en drugsmisbruik zich uiten. In Irak loerde constant gevaar. De geest moet wennen dat het thuis geen zaak is van leven of dood.”
Partners van militairen wordt verteld hoe ze de symptomen van PTSS na een uitzending moeten herkennen. Dat gebeurt niet officieel, maar via echtgenotes van militairen die al langer in het leger dienen, merkte Marianne Havey-Noten. De 23-jarige Eindhovense is getrouwd met de Amerikaanse militair Christopher Havey (28) die een jaar werd uitgezonden naar Irak. ,,Hou in de gaten of je man ’s nachts in paniek wakker schiet. Of hij boos wordt om niks. Of dat hij alledaagse dingen ineens anders doet: zijn linkerschoen aan zijn rechtervoet probeert te doen”, somt Havey op.
Havey heeft bij haar man geen problemen opgemerkt. ,,Maar toen hij tijdens zijn R&R (vakantie tijdens een uitzending, hk) in Nederland was en we in Eindhoven naar de kroeg gingen, ging hij wel met zijn rug tegen de muur staan. Zo’n grote groep mensen, daar kon hij niet tegen.” Na zijn uitzending reed Christopher wel met een grote boog om rommel aan de kant van de weg. ,,De vrees voor bermbommen zat diep.”
Direct nadat de militairen in Fort Bliss uit het vliegtuig van Omni Air zijn gestapt en hun wapens hebben ingeleverd, voelt kapitein Michael Mason van de afdeling geestelijke gezondheid ze aan de tand. ,,Welkom thuis, hoe gaat het met je?”, vraagt hij aan een soldaat die anoniem wil blijven. Die reageert door opgetogen te zeggen dat zijn vrouw blij is dat hij er weer is. ,,Maar gaat het ook echt goed?”, dringt Mason aan en hij duwt de soldaat een zalmroze visitekaartje met de nummers van het crisisteam in zijn hand. Zonder het kaartje wordt geen militair herenigt met zijn of haar familie.
Adrien Razo heeft geen seconde over mogelijke trauma’s bij haar Jose gedacht. Terwijl de sergeant als infanterist toch waarschijnlijk gevechtssituaties heeft meegemaakt. ,,We hebben het eigenlijk nooit over zijn werk gehad.” Angelin, die wacht op haar echtgenoot sergeant Jason Kotzur, beseft dat het een tijdje zal duren voordat hij met haar over zijn tijd in Irak zal praten. ,,Maar ik denk dat het helpt dat hij weet dat hij niet meer terug hoeft naar Irak. Dat is voor iedereen een opluchting.”
‘UFO’ MOET WOESTIJN IN NEW MEXICO REDDEN
(Van onze correspondent Hanneke Keultjes)
TRUTH OR CONSEQUENCES (GPD) – In de woestijn van New Mexico, een uur rijden van de bewoonde wereld, rijzen twee halve cirkels schuin omhoog. Het zijn geen ongelukkig terechtgekomen vliegende schotels, al heeft het bouwwerk met bijnamen als ‘de wc-bril’ en ‘het zadel’ wel met het buitenaardse te maken. Het is de locatie van Spaceport America, de eerste commerciële luchthaven voor ruimtevaart.
Afbeeldingen van minuscuul gele spaceshuttles, geplakt op verkeersborden, wijzen de weg naar het eind oktober geopende bouwwerk van 216 miljoen euro, diep in de Jornanda del Muerto-woestijn. Daar weerspiegelt het zandkleurige landschap, bedekt met een dun laagje sneeuw, in de glazen wand. Een kijkje nemen achter de imposante schuifbare stalen panelen, waar in de toekomst de ruimtevaartuigen van huurder Virgin Galactic komen te staan, is streng verboden. Volgens David Wilson, woordvoerder van de ruimtehaven, wenst het ruimtevaartbedrijf van miljardair Richard Branson geen pottenkijkers.
Bij Spaceport America – die het in de VS moet opnemen tegen een ruimtehaven in de Californische Mojave-woestijn en ook in Texas, Oklahoma en meest recent Colorado worden spaceports gebouwd – hebben ze over klanten niet te klagen. Virgin Galactic heeft een twintigjarig huurcontract met de ruimtehaven afgesloten. Vanaf het nabijgelegen platform zijn door andere bedrijven al tien raketten gelanceerd. Ze brachten bijvoorbeeld de as van Star Trek-acteur James Doohan, die Scotty vertolkte, en van astronaut Gordon Cooper naar de ruimte. Spaceport America maakte dat voor 600 dollar per busje as (450 euro) mogelijk.
Het zuiden van New Mexico is geen toevallige keuze. Het weer is er stabiel: de temperatuur kan weliswaar verschillen van 42 graden in de zomer tot -20 in de winter, de lucht is er 320 dagen per jaar wolkenloos blauw. De regio is dunbevolkt. De staat New Mexico, de voornaamste geldschieter, beschikte er over 18.000 hectare grond. En de belangrijkste troef: dankzij een nabijgelegen militair testterrein is er geen vliegverkeer toegestaan in het 435 kilometer grote luchtruim rond de ruimtehaven. 
Uiteindelijk moet Spaceport America in New Mexico duizend banen scheppen, maar ook toerisme bevorderen. ,,Niet alleen ruimtetoeristen, maar ook ‘terrestrial tourists’ (toeristen die alleen de ruimtehaven willen bekijken, hk)”, zegt Wilson. ,,We hebben het team achter de themaparken van Disney ingeschakeld om tweehonderdduizend mensen per jaar naar de regio te trekken.”
Truth or Consequences klampt zich daaraan vast. ‘Dichtbij Spaceport America’, jubelen hotels en de thermale baden waaraan het stadje ooit haar naam ontleende. Hot Springs besloot in de jaren vijftig de naam te veranderen toen het populaire radioprogramma Truth or Consequences beloofde te gaan uitzenden uit de plaats die de naam als eerste naar de titel van het programma zou veranderen. Zo verdween Hot Springs van de kaart.
Nu ademt ‘T or C’, zoals het plaatsje in New Mexico bekend staat, vergane westernglorie. Hans Townsend, voorzitter van de plaatselijke Kamer van Koophandel, hoopt dat Spaceport America weer mensen naar het armlastige stadje brengt. ,,De eerste slag is al gewonnen: er komt een bezoekerscentrum van waaruit toeristen met bussen naar de Spaceport worden gereden. Dat zou wel eens onze redding kunnen zijn.”
Standplaats New York 